‘Amedeogate: koning Filip treedt buiten de grondwet’

Met zijn instemming van het huwelijk van prins Amedeo, zestien maanden nà de bruiloft, is koning Filip buiten de grondwet getreden. ‘Dat niemand wakker ligt van het ongrondwettelijk besluit, is veelzeggend,’ zeggen Hendrik Vuye en Veerle Wouters (N-VA).

Een koning die de grondwet naast zich neerlegt. Het heeft de Vlaamse media (nog) niet gehaald, wel sommige Franstalige media, zoals Le Vif en Rtbf. Blijkbaar is men veel gewend in dit land. En toch, we waren er als de kippen bij om een parlementaire vraag te stellen. We deden ons werk als parlementslid. Maar een antwoord, dat kregen we niet. Of toch niet echt.

Wat is er aan de hand? Artikel 85, lid 2 van de grondwet stelt dat een prins die huwt zonder toestemming van de koning, zijn recht op de troon verliest.

Prins Amedeo, de oudste zoon van prinses Astrid, huwt op 5 juli 2014. De media berichten dat hij geen toestemming vraagt. Hij wil een onafhankelijk leven leiden, los van elke officiële rol. Dit valt te begrijpen. In de troonopvolging komt hij op de zesde plaats, na de vier kinderen van koning Filip en koningin Mathilde en na zijn moeder prinses Astrid. Tot hier is er geen vuiltje aan de lucht.

Blijkt echter dat Amedeo in september 2015, dus meer dan een jaar na zijn huwelijk, toch toestemming vraagt. Bij koninklijk besluit (KB) van 12 november 2015 wordt zijn verzoek ingewilligd. Het KB is medeondertekend door eerste minister Charles Michel (MR) en door minister van Justitie Koen Geens (CD&V). Zoals artikel 106 van de grondwet bepaalt: ‘Geen akte van de koning kan gevolg hebben, wanneer ze niet medeondertekend is door een minister, die ervoor verantwoordelijk wordt’.

Artikel 85, lid 3 van de grondwet bepaalt dat een prins die geen toestemming heeft gevraagd en zijn rechten op de kroon is verloren, in zijn recht kan worden hersteld door de koning, ‘doch alleen met toestemming van beide Kamers’. Kan het nog duidelijker? Het staat er zwart op wit: ‘doch alleen met toestemming van beide Kamers’.

Hier knelt het schoentje, want Kamer en Senaat hebben die toestemming niet gegeven. Het KB van 12 november 2015 is dan ook flagrant in strijd met de grondwet.

Op 26 november 2015 stelt Veerle Wouters hierover een schriftelijke parlementaire vraag aan eerste minister Charles Michel. Aan duidelijkheid laat de vraag alvast niet te wensen over. Artikel 85 van de grondwet wordt toegelicht en de slotvraag luidt: ‘Bent u van plan om de procedure vervat in lid 3 van artikel 85 van de grondwet op te starten?’.

Het antwoord van de eerste minister volgt op 11 januari: ‘Bij koninklijk besluit van 12 november 2015 heeft de Koning zijn instemming betuigd met het huwelijk van Prins Amadeo. Deze instemming heeft uitwerking met ingang van 4 juli 2014’.

Het antwoord is bijzonder kort en naast de kwestie. De grondwet is immers de eenvoud zelve. Artikel 85, lid 2 geeft de koning de bevoegdheid om toestemming te verlenen voorafgaandelijk aan het huwelijk. Indien dit niet is gebeurd, dan kan nog enkel de procedure van ontheffing van verval worden toegepast vervat in artikel 85, lid 3. In dit laatste geval is niet alleen een koninklijk besluit nodig, maar bovendien moeten Kamer en Senaat hun instemming betuigen. In de Franstalige media heeft professor staatsrecht Marc Verdussen (UCL) onze visie bevestigd.

Het korte antwoord van de eerste minister op een parlementaire vraag over de monarchie is geen unicum. Het gebeurt wel meer dat ministers bijzonder kort van stof zijn wanneer het gaat over het koningshuis. Jean-Luc Dehaene had er zelfs een handelsmerk van gemaakt. Hier heerst een taboe. Professor Carl Devos (UGent) schrijft terecht dat welhaast niemand in de Wetstraat vindt dat de monarchie geen debat waard is, maar dat het niet aan excuses ontbreekt om het debat steeds weer op de lange baan te schuiven.

Dat niemand wakker ligt van het ongrondwettelijk besluit, is veelzeggend. ‘Sire, nederig buigen wij het hoofd’, lijkt het motto van veel politici en ook veel wetenschappers. En waar zijn de immer kritische journalisten? Akkoord, we moeten niet wakker liggen van Amedeo. De kans dat hij ooit koning wordt, is onbestaande. Maar een koning die buiten de grondwet treedt, is toch iets anders? Is Filip dan toch een koning met ‘een missie’?

Amedeogate is geen unicum. Meermaals zijn Belgische koningen ‘buiten de grondwet getreden’. We bespreken dit alles in ‘Maat van de monarchie. Macht en middelen van het Belgisch koningshuis‘, ons boek dat verschijnt begin april bij Uitgeverij Vrijdag. We durven te hopen dat dit boek wel een debat op gang trekt.

Dat Belgische koningen geen macht hebben, dat ze ‘regeren, maar niet heersen’, is een fabeltje. Het hoort thuis in de Fabeltjeskrant.