De ‘ethische’ investeringsfondsen die banken aanbieden zijn complex en heterogeen. Vaak worden er controversiële bedrijven mee gefinancierd, zoals wapenfabrikanten of olieproducten. Ngo’s willen orde scheppen in de chaos.
Wat hebben Unilever, Samsung, Shell en Zara gemeen? Op het eerste gezicht niet veel, buiten dat het allemaal multinationals zijn. En dat je effecten – aandelen of obligaties – van die bedrijven kunt kopen via ‘ethische’ investeringsfondsen.
Neem de drie banken die marktleider zijn in het maatschappelijk verantwoord investeren (MVI). Met het KBC Equity Fund kun je Samsung financieren. Binnen het equities-fonds van Candriam (ex-Dexia) kun je aandelen van Shell of Inditex, het bedrijf achter Zara kopen. Idem voor de Parvest Sustainable Equity Europe van BNP Paribas Fortis.
De multinationals delen nog een kenmerk, dat op het eerste gezicht tegenstrijdig is met het eerste: ze waren van ver of van dicht betrokken in schandalen die hun imago aantastten. Het meest recente voorbeeld is Unilever, dat op een zwarte lijst stond van Amnesty International wegens kinderarbeid voor de oogst van palmolie. Kinderarbeid is ook een van de ‘fabricatiegeheimen’ van de Samsungproducten. Oliebedrijf Shell is dan weer betrokken bij de massale vervuiling van de Nigerdelta. Zara/Inditex kwam onder vuur omwille van de arbeidsomstandigheden in haar Braziliaanse fabrieken, die veel weg hebben van slavernij. Zulke controverses passen totaal niet bij de notie van ethisch beleggen. Hoe kan je die schijnbare tegenstelling verklaren?
Gebrek aan regels
Alle banken bieden duurzame investeringsproducten aan hun klanten. Er zijn in België iets meer dan 300 duurzame beleggingsfondsen. Het doel van die fondsen is geld in de wereldeconomie te injecteren door financiële en extrafinanciële criteria in rekening te nemen. Wanneer je een aandeel of een obligatie van een bedrijf of een staat koopt, spelen zowel ecologische, sociale, als bestuurlijke indicatoren een rol.
u0022We stellen vast dat de banken hun ethisch karakter in het algemeen zelf bepalenu0022
Tot zover de theorie. Er spelen zoveel actoren en criteria mee dat MVI in de praktijk een duistere wereld is. “We stellen vast dat de banken hun ethisch karakter in het algemeen zelf bepalen”, verklaart Frank Van Aerschot van de vereniging Fairfin. Banken mogen verkondigen dat een product “ethisch” is zonder dat iemand dat controleert. Door het gebrek aan regels en formele controles is het aanbod aan MVI-producten zeer heterogeen.
Om de klanten gerust te stellen, wenden de financiële instellingen zich tot structuren die ethische labels uitdelen. Ethibel is zo een, maar er zijn slechts een tiental fondsen die een van haar Belgische labels dragen.
Maar Ethibel is niet alleen. Andere structuren geven labels, concurreren met elkaar en passen andere criteria of methodes toe voor producten die je in België vindt. Denk maar aan de Luxemburgse label Luxflag of de Franse Novethic. Ook Beama, de Belgische vereniging van de asset managers, evalueert MVI-producten. Net zoals de banken zelf wenden die labels zich tot sociale ratingbureau ’s die de extrafinanciële informatie van bedrijven analyseren. Denk bijvoorbeeld aan Vigeo Eiris, dat de prestaties van ongeveer 4000 bedrijven bestudeert.
In het laatste rapport van Financité kregen 85% van de bestudeerde fondsen een nul
Ook ngo’s als Fairfin en Financité spelen hun rol. Elk jaar publiceert de laatste organisatie een verslag over MVB in België en beoordelen ze de verschillende fondsen. De ngo stelt een lijst op van ongeveer 180 bedrijven en een dertigtal landen. Indien één van de bedrijven op de zwarte lijst in een ‘duurzame’ of ‘ethische’ portefeuille belandt, valt het oordeel: het product krijgt dan een nul. De methode is streng: in zijn laatste rapport kregen 85% van de bestudeerde fondsen een nul.
Tegenover die kleine hoeveelheid aangeboden producten strijdt de vereniging voor wat meer orde in de ethische financiën. ‘We zouden heel graag willen dat er een publiek label komt’, benadrukt Annika Cayrol, verantwoordelijk voor onderzoek voor het netwerk Financité. Sommige banken zoals Candriam delen die mening. Haar woordvoerder Isabelle Cabie betreurt ‘de wildgroei aan labels en het gebrek aan zichtbaarheid’ van het landschap van MVB.
Dat gebrek aan leesbaarheid verklaart deels waarom het publiek wantrouwig staat tegenover ethische beleggingsproducten. Het marktaandeel van MVB blijft redelijk zwak in België: 2,4% in 2015 volgens Candriam. In Frankrijk lanceerde de regering in 2016 het staatslabel ISR (Investissement socialement responsable).
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
