Met een studie over de Belgische F-16’s pleegden de socialisten een hold-up in de regering-Michel. Vandeput probeerde zich te verdedigen, maar moest toegeven dat hij achter de feiten aan liep.
‘Dit is een speciale dag voor mij,’ stak SP.A-Kamerlid Dirk Van der Maelen van wal op het partijhoofdkwartier in Brussel. ‘Ik ben al sinds 2001 met dit dossier bezig.’ Nu mocht Van der Maelen de pers te woord staan over een studie die de zoektocht naar een nieuw Belgische gevechtsvliegtuig op zijn kop zet.
In een interview met De Zondag verdedigde Defensieminister Steven Vandeput (N-VA) eind vorig jaar nog stellig de aankoopprocedure voor nieuwe toestellen. ‘Onze F-16’s zijn gemaakt voor 8000 vlieguren. In 2023 zijn die versleten.’ Dinsdagochtend had Vandeput in zijn e-mail-inbox een studie zitten, uitgevoerd door F-16-bouwer Lockheed Martin en opgedelfd door SP.A, die aantoonde dat de F-16’s nog minstens zes jaar langer inzetbaar zijn, en dat de aankoop van nieuwe toestellen dus niet overhaast hoeft te gebeuren.
Die studie bracht de minister in heel erg nauwe schoentjes, omdat ze besteld was door Defensie en Vandeput voor het parlement meermaals had verklaard dat Defensie geen weet had van zo’n onderzoek. SP.A leverde ook zwart op wit het bewijs aan dat de resultaten besproken waren binnen Defensie. Volgens Vandeput is de studie alvast nooit overgemaakt aan zijn kabinet of de stafchef van het leger. ‘Een zware inschattingsfout’ van de vlootbeheerder bij Defensie, aldus Vandeput.
Het een en ander wekt de schijn op dat het, veeleer dan een verkeerde inschatting, een doelbewust manoeuvre binnen Defensie zou kunnen geweest zijn om de informatie niet door te spelen naar de politieke verantwoordelijken. De socialisten hadden niet alleen de hand gelegd op de bewuste studie, maar ook op e-mailverkeer dat een inkijk geeft in de verhoudingen binnen de legertop. Zo verklaarde Dirk Van der Maelen tijdens een in der haast bijeengeroepen zitting van de Commissie Landsverdediging dat hij een mail had van juli 2016, waarin generaal Frederik Vansina ‘ontzet is over het feit dat Lockheed een studie uitvoert. Dat wil zeggen dat de chef van de luchtmacht alles behalve gelukkig is met dit initiatief.’
‘Ik zal het maar zeggen zoals het is, in dezen hol ik achter de feiten aan,’ moest Vandeput toegeven. Het hielp niet dat nog een tweede studie door Lockheed Martin uitgevoerde studie vanuit het niets opdook, met de conclusie dat de Belgische F16’s – mits de juiste upgrades, die ook een prijskaartje hebben – nog 27 jaar mee zouden kunnen gaan. Ook dat rapport zou bij Defensie blijven hangen zijn. Zo was de minister een hele dag op achtervolgen aangewezen, en kon hij niet anders dan vaststellen dat er tussen de legerleiding en hemzelf een aanzienlijk vertrouwensprobleem is gegroeid.
Die tweede studie was vanuit het standpunt van SP.A een meevaller – ook zij vielen uit de lucht – maar dan nog moet gezegd dat het offensief van de socialisten indrukwekkend voorbereid was. In de voormiddag werden op een persconferentie de details van het eerste onderzoek uit de doeken gedaan, maar de partij hield op dat moment nog heel wat informatie achter de hand, om Vandeput te verrassen wanneer die zich voor het parlement kwam verantwoorden.
Toen de minister zich sterk maakte dat Harold Van Pee, verantwoordelijk voor het ‘Air Combat Capability Program’, niet van de rapporten wist, had SP.A haar antwoord al klaar: een email over de studies waarin Van Pee bij de bestemmelingen staat.
In de regering-Michel was de stilte haast te proeven. De collega-ministers van Vandeput hielden zich een dag lang op de achtergrond, premier Charles Michel beperkte zich tot de mededeling dat hij een onderzoek binnen Defensie wil. Ook bij N-VA was de communicatie erg spaarzaam. Geen Bart De Wever om het debat met een goed gemikte frase lam te leggen, geen trouwe parlementsleden die op Twitter gewag maken van een heksenjacht.
Het gebrek aan politieke ruggensteun kan Vandeputs ministerpost wel eens fataal worden. Geen enkel scenario komt hem goed uit. Ofwel wist hij van de studies en liegt hij: dan is zijn positie onhoudbaar. Waarschijnlijker is dat er een kink in de kabel is tussen Vandeput en Defensie – ook dat is problematisch, want dat betekent dat de minister geen autoriteit en macht meer heeft. Om nog maar te zwijgen van het feit dat het leger zich sluwer toonde dan Vandeput en de studie over de houdbaarheid van de F-16’s opvroeg. Er valt veel voor te zeggen dat Vandeput dat zelf ook had moeten doen om zo geïnformeerd mogelijk een vervanger van de F-16’s te kunnen zoeken.
De grote winnaar van deze saga is de parlementaire democratie. ‘De zwakste oppositie van de laatste 25 jaar’ kopte Knack nog niet zo lang geleden. Na opgemerkte tussenkomsten in het pensioendebat en de Soedanaffaire, en de focus op de schuldenindustrie, slaagt SP.A er voor het eerst in om vanuit de minderheid de regering echt te doen daveren. Er is vier jaar Michel I voor nodig geweest, maar eindelijk zit er in het parlementair halfrond weer een oppositie die naam waardig.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
