Francken wil het migratieprobleem ‘managen’ maar ook hij kan weinig duidelijkheid scheppen

‘Het probleem is dat we kleine overwinningen op enkele geradicaliseerde vreemdelingen uitvergroten terwijl we de strijd om veiligheid overal rondom Europa verliezen’, schrijft Jonathan Holslag (VUB).

Overal in Europa zie je dat ‘Asiel en Migratie’ zich manifesteert als het meest zichtbare overheidsdepartement. In ons land was dat al zo onder Maggie De Block, de voorgangster van Theo Francken. Vorige week ging ik luisteren naar een lezing van de staatssecretaris. Op enkele eerder kleine aanpassingen na wees zijn lange presentatie op continuïteit. Wat mij bijbleef, was evenwel de opmerking dat hij het als zijn taak ziet het migratieprobleem te ‘managen’, te beheersen dus, maar dat ook hij weinig duidelijkheid kon scheppen over de oplossingen.

De staatssecretaris wees erop dat alleen al de Afrikaanse bevolking met 1,5 miljard zal toenemen tegen 2050 en dat de klimaatopwarming meer mensen op de vlucht zal jagen – om nog te zwijgen over de toestand in het Midden-Oosten. ‘Ik ben niet optimistisch’, stelde Francken over die regio. Ik deel zijn analyse, maar kunnen we iets doen aan die migratieproblematiek? Of is het Europese migratiebeleid vooral georganiseerde kortzichtigheid? Een tijdelijk doekje voor het bloeden, goed voor de volgende verkiezing, maar nefast voor de volgende generaties die de druk alleen maar zullen zien toenemen?

Muren bouwen. ‘Muren werken, ‘ stelde staatssecretaris Francken, ‘kijk maar naar Ceuta’. Een cursieve lezing van de geschiedenis leert evenwel – en ik heb dat al meermaals benadrukt – dat muren allerminst werken als de migratiedruk groot wordt en de samenleving achter de muren verzwakt. De Romeinen, de Chinezen, de Sassaniden: allemaal bouwden ze nog veel formidabelere barrières op hun grenzen en allemaal werden ze uiteindelijk overrompeld. Geschiedschrijvers uit de tijd van dergelijke volksverhuizingen schreven de kwetsbaarheid toe aan verzwakking, ongelijkheid, arrogantie en decadentie.

‘Pushbacks’ luidde het tweede voorstel: vluchtelingen en migranten uit hun bootjes plukken, terug afzetten bezuiden de Middellandse Zee, daar kijken wie precies in aanmerking komt voor een vluchtelingenstatus en enkel de erkende vluchtelingen tot Europa toelaten. Maar net de lidstaten aan de Middellandse Zee zijn economisch zwak en kampen met de grootste moeilijkheden om hun marine operationeel te houden. Noordwest-Europa heeft geen benul hoe het die buitenrand kan versterken.

‘Opvangakkoorden’ betrof de derde suggestie. Wij zullen andere landen moeten betalen om vluchtelingen op te vangen. Het verdrag met Turkije onderhandelden we met de neus dicht, luidde het. Ik vraag me af of wij dat verdrag ook niet met het verstand op nul onderhandelden. We maken Europa afhankelijk van autoritaire leiders die ons niet steeds gunstig gezind zijn. Turkije, Egypte, Tunesië, Algerije: het zijn ook geen stabiele landen. Het risico bestaat dat we bij nieuwe onrust in die staten alsnog de vluchtelingen te verwerken krijgen.

Ik geef de staatssecretaris gelijk dat dit Europa geen eindeloze stroom migranten en vluchtelingen aankan. Maar ik ben niet zo overtuigd van de remedie. In het beste geval kopen we wat tijd. In het slechtste geval maken we onszelf wijs dat het wel allemaal mee zal vallen met de migratiedruk. Welnu, het zal níét meevallen met die migratiedruk. En, nee, ik stel daarmee niet dat Europa verantwoordelijk is voor alle miserie in de migratielanden rondom. Maar het is in ons eigenbelang om in die landen meer te investeren, te bouwen aan een middenklasse en te stoppen met het funeste beleid dat het leefmilieu daar naar de knoppen helpt om hier bij ons het wegwerpconsumentisme in stand te houden.

Tegen 2050 zullen er ongeveer 3 miljard mensen in Afrika en het Midden-Oosten wonen. Menen we echt dat we zo’n massa kunnen stoppen? Of is de uitdaging veeleer te voorkomen dat die massa wil vertrekken? Het probleem voor mij zit niet bij de staatssecretaris. Zijn stijl is niet steeds de mijne, maar op verschillende punten volg ik hem: dat hij haatpredikers buiten wil en terroristen de dubbele nationaliteit wil afnemen, bijvoorbeeld.

Het probleem is dat de aandacht voor het beleidsdomein van de staatssecretaris – en dat was in het verleden ook al zo – bij mensen een illusie van veiligheid schept, het naïeve geloof sterkt dat we ons kunnen wegsteken, dat we kleine overwinningen op enkele geradicaliseerde vreemdelingen uitvergroten terwijl we de strijd om veiligheid overal rondom Europa verliezen én dat het ons de urgentie ontneemt om echt realistisch en strategisch te denken. Zeker, dat reikt allemaal verder dan de bevoegdheid van meneer Francken. Dat is niet het punt: wij allemaal moeten véél verder durven te kijken.