‘Literatuur hoeft zich aan de universiteit niet te beperken tot de faculteit Letteren en Wijsbegeerte’

‘Veel studenten komen aan de universiteit niet meer toe aan het museum, een boek of theaterstuk. Met de gesprekkenreeks Belezen Wetenschappers komt de UGent tegemoet aan die verzuchting’, schrijft Yves T’Sjoen.

De Universiteit Gent startte vorig academiejaar met een nieuwe gesprekkenreeks, in het academische landschap ten onzent een uniek format. Belezen Wetenschappers is de benaming voor een ontmoetingsplek voor professoren die met elkaar het gesprek aangaan over hun favoriete romans en gedichten. Literatuur fungeert als uitgangspunt voor een dialoog over alle wetenschapsgrenzen en onderzoeksdisciplines heen. De gesprekken waaieren weleens uit naar beeldende kunst, muziek, filosofie, psychologie, politiek en ethiek. Docenten functioneren in hun vakgebied als gepassioneerde onderzoekers en academische lesgevers.

Velen onder hen zijn buiten dat vakgebied ook fervente kunstliefhebbers en hongerige lezers. Belezen Wetenschappers vond vorig jaar voor het eerst plaats in Kunstencentrum Vooruit. Ter gelegenheid van de viering van 200 jaar Universiteit Gent wordt dit jaar een nieuwe editie gepresenteerd, vijf sessies die deze keer in Het Pand plaatshebben. Volgende dinsdag 4 oktober (vanaf 20u30, gratis toegang) treden Inge Brinkman, Jean Paul van Bendegem en Wim van Biesen in gesprek. Onder anderen Johan Braeckman, Eva Brems, Bruno de Wever, Désirée Schyns, Anne-Laure van Bruaene, Rik van de Walle, Paul Verhaeghe, Sabine Verhulst en Hendrik Vos zijn de volgende maanden onze gastsprekers. Zoals vorig jaar worden de informele en gezellige gesprekken in goede banen geleid door radiomens en schrijver Pat Donnez.

Kunst als voedingsbron

In De Morgen van 18 en 19 juni 2016 stelt de psychiater Dirk de Wachter dat hij “meer geleerd [heeft] van de grote romanliteratuur dan van The American Journal of Psychiatry”. In het interview bepleit hij “een heel brede visie waarin ook kunst en zeker literatuur heel inspirerend kunnen zijn”. Jaren geleden organiseerden de faculteiten Letteren en Wijsbegeerte en Geneeskunde van de Universiteit Gent een gezamenlijke cursus waarbij studenten onderzoeksbevindingen uitwisselden.

Naar aanleiding van tentoonstellingen in Museum Dr. Guislain, over het hart en pijn bijvoorbeeld, wisselden docenten en studenten van gedachten en presenteerden voor elkaar referaten. Studenten geneeskunde en letterkunde hadden elkaar veel te vertellen. Bij die gelegenheden nodigden we experts uit die de presentaties een extra dimensie bezorgden. Leonard Nolens, auteur van de eigen bloemlezing Hart tegen hart (1990), keek bij zo een gelegenheid gefascineerd naar beelden van een open hartoperatie. Een eminent cardiochirurg bleek gebiologeerd door de gedichten over het hart. Het vak Medical Humanities, gevolgd door vijfdejaarsstudenten geneeskunde, bood de gelegenheid voor letterkundigen over waanzin en literatuur te spreken. Aan deze boeiende interfacultaire uitwisseling van onderzoek en onderwijs is destijds een einde gekomen, voor een deel door logistieke beperkingen, maar ook door het gebrek aan draagvlak, onvoldoende “geneeskunde”. Medical Humanities werd gereduceerd tot een kleine projectopdracht waarbij op erg bescheiden wijze raakvlakken tussen “kunst” en “geneeskunde” worden verkend.

Kunst en wetenschap

Belezen Wetenschappers, het gespreksforum aan de Gentse universiteit waar docenten van verschillende faculteiten en onderzoeksgroepen elkaar ontmoeten, biedt de gelegenheid om samen over literaire fictie en non-fictie te praten. Er was nood aan een ontmoetingsplek voor proffen van verschillende pluimage. Maandelijks had dit academiejaar in het foyer van de Theaterzaal (Kunstencentrum Vooruit) een discussie plaats over favoriete romans en gedichten, inspirerende boeken die wetenschappers weten te boeien.

Volgend academiejaar, zo is net beslist, wordt een tweede jaargang op gang getrokken in Het Pand. Wetenschappers hebben elkaar veel te melden ook buiten het specifieke vakgebied. Buiten hun comfortzone, bevrijd van het academische jargon en buiten het paradigma waarin zij functioneren, tonen ze vaak een ander gezicht.

In het artikel staat dat De Wachter ervan uitgaat dat “zijn studenten naast een goede wetenschappelijke opleiding […] ook romans moeten lezen”. Sommigen doen dat inderdaad veel te weinig. We pleiten niet enkel voor meer interfacultaire opleidingen en interactie van verschillende academische culturen. Daarenboven lijkt het ons heilzaam dat studenten tijdens hun opleiding, ongeacht het domein en de specialisering, méér met kunst te maken krijgen. Daar schort het vaak aan, ook op universitair niveau. Er zijn uitzonderingen maar velen komen aan de universiteit niet meer toe aan het museum, een boek of theaterstuk. Met Belezen Wetenschappers komt de UGent tegemoet aan die verzuchting.

Meer muziek en literatuur in alle opleidingen

Een volgende stap is méér muziek, literatuur en schilderkunst in academische opleidingen. En docenten uitnodigen over hun passie ook aan andere faculteiten te doceren en niet alleen aan verafgelegen buitenlandse universiteiten. Lezen opent de geest en verruimt het blikveld. We kijken er nu al naar uit weer met studenten geneeskunde de poëzie van psychiater-dichter Rutger Kopland te lezen en over de arts, jurist of chemicus in de Nederlandse literatuur te praten. Want schrijvers hebben professionele bezigheden die soms niets met bellettrie te maken hebben.

Die professies hebben impact op het oeuvre en daar zijn die studenten van andere faculteiten veelal wel in geïnteresseerd. Niet dat deze studenten na een portie literatuur- of muziekgeschiedenis betere dokters zullen zijn. Misschien wel nog meer empathisch, verbaal en begripvol. Het gaat ons vooral om het gesprek over literatuur (en andere kunsten) dat we blijvend met elkaar moeten aangaan. Daar worden we rijkere en opener mensen van.

Kunst en academische opleidingen

Literatuur wordt vandaag al ingezet in vakken die worden gedoceerd aan verschillende faculteiten: in de psychologie, de sociologie, de architectuur en stedenbouw, de rechten. Misschien moeten we er in Gent over nadenken de implementatie van literatuur in opleidingen beter te omkaderen en daarover met elkaar in gesprek treden.

Literatuur is een pars pro toto voor allerlei kunstvormen. Laten we vooral onze passie delen voor kunst en kunst tot een kruispunt van mensen en gedachten maken. Belezen Wetenschappers heeft alvast een ding uitgewezen: literatuur is niet uitsluitend een zaak van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. We kunnen méér faculteiten en opleidingen, docenten en studenten in dat ongemeen boeiende gesprek betrekken.

Yves T’Sjoen

Kurt Defrancq

Pat Donnez

Hannah Kruithof

Deze tekst verschijnt met inbreng van Prof. dr. Jan de Maeseneer (Voorzitter van de Opleidingscommissie Geneeskunde), die deze tekst mee onderschrijft.