Met het literaire evenement Arabische stemmen hoopten de organisatoren de schoonheid van de Arabische taal te verspreiden – vandaag belangrijker dan ooit. ‘Ik denk dat je de Arabische wereld via de literatuur op een andere manier kan begrijpen.’
‘We zijn ontzettend blij met de opkomst. Dit hadden we niet verwacht.’ Erik Raspoet , freelancejournalist en organisator, kijkt met trotse ogen naar de zaal van ’t Arsenaal.
Het is zondagmiddag. Met mondjesmaat raakt de Mechelse theaterzaal goed gevuld met nieuwsgierige kijkers. Samen met drie andere vrijwilligers van de vzw Cultural Bridges in Belgium organiseert Raspoet vandaag het literaire evenement Arabische Stemmen, een middag over de Arabische taal en literatuur. ‘Het merendeel van het publiek blijft natuurlijk blank’, analyseert hij, ‘maar dat heb je nu eenmaal altijd bij culturele evenementen. Ik denk dat wij vergeleken met andere activiteiten toch een divers publiek op de been hebben gebracht.’
Raspoet heeft gelijk. Op de laatste rijen vlijen enkele vrouwen met hoofdoek zich neer. Twee rijen voor hen declameert een oudere blanke vrouw iets tegen haar man en een vriendin. Enkele jongeren scrollen nog snel even door hun Facebooktijdlijn. Terwijl ze like per like hun vrienden evalueren probeert een Arabische moeder vooraan in de zaal haar verveelde zoontje stil te krijgen.
‘We wilden een gemengd publiek bereiken en hebben daar zelfs onze prijzenpolitiek een beetje op aangepast’, aldus Raspoet. ‘De tickets zijn sowieso niet duur – ze kosten maar zes euro – maar mensen met een vluchtelingenachtergrond kunnen met hun UitPas binnen voor een euro. We wilden bewust de drempel zo laag mogelijk leggen.’
Af van negatieve stempel
Arabische stemmen kwam tot leven toen Raspoet en zijn kompanen op een njet stootten van het Mechelse stadsbestuur wanneer ze vroegen om een Arabische sectie op te nemen in de bibliotheek. ‘We merkten dat die noodzaak er was, maar de stad hield de boot nog een beetje af. We moesten kunnen aantonen dat de behoefte er wel degelijk is, dus besloten we iets te organiseren rond Arabische literatuur.’
‘We voelen heel sterk aan dat het Arabisch in de media en de publieke opinie een heel duidelijke politieke of religieuze stempel gekregen heeft’, gaat de organisator verder. ‘Als je het woord hoort, denk je bijna vanzelf aan geweld, terwijl de taal natuurlijk zoveel te bieden heeft. Het Arabisch heeft een hele rijke cultuur en literaire traditie. We willen dat op een positieve manier in de verf zetten.’
Een brug bouwen tussen de Arabische en de Belgische cultuur, dat is voor Raspoet de opzet. De organiserende vrijwilligers trommelden met financiële hulp van het Vlaams Fonds voor de Letteren verschillende sprekers op om hun visie op de schoonheid en noodzaak van de Arabische literatuur te delen. Via lezingen, debatten en interviews moet duidelijk worden hoe de verschillende auteurs anders kijken naar hun vak en waarom zij vinden dat beide culturen iets van elkaar kunnen leren.
Bij het horen van Arabisch denken we bijna vanzelf aan geweld, terwijl de taal natuurlijk zoveel te bieden heeft.
Ander perspectief
‘Welke plaats er is voor onze literatuur in België? Dat is voor mij als schrijver nog een groot vraagteken.’ De Syrische schrijver en journalist Abdallah Maksour ontvluchtte zijn thuisland in 2014 en verblijft sindsdien in België. ‘Ik woon hier nu twee jaar en tien maanden en mijn plan is om een goede Arabier te zijn in Vlaanderen. Er wordt vaak negatief gekeken naar Arabieren en vandaag proberen we een nieuw beeld te brengen bij mensen.’
‘Ik schrijf over oorlog, vluchtelingen en mijn tocht naar hier. Ik wil nog niet schrijven over België gezien mijn korte tijd hier. Misschien binnen twee jaar of drie als ik goed Nederlands spreek en het ook kan schrijven‘, belooft Maksour al lachend in een taaltje dat tussen Nederlands en Engels schommelt. De auteur pleit ervoor dat meer Vlamingen eens een Arabisch boek zouden vastnemen opdat ze de cultuur en achtergrond van anderen beter zouden begrijpen. ‘Als je als Arabier over de problemen in je land schrijft, neem nu vluchtelingen, is je verhaal helemaal anders dan het verhaal vanuit een Europees perspectief.’
Ook de Palestijnse schrijfster Nisma Al Aklouk gelooft dat de literatuur beide culturen dichter bij elkaar kan brengen. ‘Er is een kleine stijging in het aantal Belgen die interesse in Arabische literatuur tonen, maar het zijn er nog steeds niet zo veel. Toen ik bij mijn aankomst hier (Al Aklouk is sinds 2012 in ons land, nvdr.) in bibliotheken een Arabisch boek wilde lenen, kon ik dat niet vinden. Arabieren leven hier soms alsof het de jaren zestig zijn. Er is al een vierde generatie, dus het is gewoon onbegrijpelijk dat er zo weinig boeken te vinden zijn. Ik denk dat het meer aandacht verdient. Zo voelen mensen zich ook sneller ergens thuis en lukt integratie in de maatschappij makkelijker.’
‘Via literatuur drukken we ook onze realiteit uit’, vult de schrijfster nog aan. ‘Als autochtonen meer Arabische literatuur zouden lezen, zouden ze meer van onze culturen begrijpen. Natuurlijk moeten er dan ook meer boeken vertaald worden, want er spreken vanzelfsprekend weinig autochtone Belgen Arabisch.’ (lacht)
De twee mooiste religies ter wereld zijn muziek en literatuur. Die leiden niet naar God, maar naar de mens zelf.
Zonder aanslag
Dat aandacht voor deze cultuur wel degelijk iets oplevert, bewijst de opkomst van vanmiddag, zegt de Irakees-Nederlandse auteur Rodaan Al Galidi. ‘Ik heb de voorbije vijftien jaar in Nederland nooit zoveel Arabieren in een zaal gezien. Dat gebeurt absoluut niet genoeg. De twee mooiste religies ter wereld… zijn muziek en literatuur. Die leiden niet naar God, maar naar de mens zelf. Ik zie hier meer dan twintig hoofddoeken en dat zonder aanslag. (knipoogt) Geweldig!’
‘De programmatoren hebben het goed gezien: de Arabische taal mag ook ruimte krijgen in het Belgische en Nederlandse theater’, argumenteert Al Galidi. ‘Ze brengen de taal naar de zaal en de mensen komen wel, om het te praten en te horen. In Nederland moet het Nederlands hen altijd naar de zaal krijgen, maar die taal heeft geen connectie met de Arabieren. Dus komen ze niet.’
Moeten Belgen en Nederlanders dan meer Arabische werken lezen? ‘Een druppeltje meer interesse is genoeg. Met een minivirus kan je iedereen cholera doen krijgen. Als iedereen een klein beetje zou lezen van elkaars literatuur, zou iedereen over vrede praten. De hoeveelheid lezers moet daarom niet per se stijgen, de taal is geen McDonalds, maar het gaat over de passie waarmee het gelezen wordt. Als iemand je welkom kan heten in je eigen taal, voel je je meteen welkom.’
Meer dan ellende
Organisator Erik Raspoet is hoopvol. ‘We wensen via Arabische stemmen alvast de mensen die komen luisteren te overtuigen dat Arabisch voor meer staat dan ellende in het Midden-Oosten of kreten bij geweld in eigen land. We willen de nieuwsgierigheid aanwakkeren om meer te lezen van deze schrijvers die zeker de moeite waard zijn.’
Docente aan de Universiteit van Amsterdam en vertaalster Djûke Poppinga is eveneens overtuigd van het belang van toenadering tussen beide culturen. ‘Zeker in tijden als deze. Bij mijn lessen geef ik ook een literatuurcollege waarbij we een achttal romans lezen uit verschillende Arabische landen. Al die studenten – ook die niet zo geïnteresseerd zijn in literatuur – zeggen dat het iets bijdraagt tot hun begrip van de Arabische wereld. Het is zo belangrijk dat je die wereld ook leert zien vanuit een perspectief dat niet politiek of historisch is.’
‘Ik denk zeker dat er nog niet voldoende begrip is’, concludeert Poppinga. ‘Mensen kijken enkel naar de enkele feiten die ze kennen en luisteren te veel naar de negatieve verhalen. Ik denk dat je de Arabische wereld via de literatuur op een andere manier kan begrijpen. Uiteraard niet alleen door het lezen van romans, maar mede door het lezen van romans.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
