Theatercollectief De Warme Winkel: ‘Een kunstenaar draagt toch geen morele verantwoordelijkheid?’

De Warme Winkel, een van Nederlands hipste theatercollectieven, duikt in het leven van Carlo Gesualdo (1566-1613). In de trailer van Gesualdo krijg je die Italiaanse componist niet te horen – in plaats daarvan stijgt snoeiharde heavy metal op. Actrices Mara van Vlijmen en Marieke de Zwaan weten waarom.

Marieke de Zwaan: Omdat dat veel beter is! In Gesualdo zoeken we naar alle gedaantes van het sublieme, ofwel: ‘datgene wat nietig maakt’. Welnu, dat kun je het beste herkennen als je het plaatst tegenover het abjecte, het lelijke. Daarom hoor je in de trailer, waarin de hele ploeg van De Warme Winkel een poging doet om Gesualdo’s lied O vos omnes te brengen, heavy metal zodra wij invallen. Zo zetten we de tegenstelling in de verf tussen onze zang – het abjecte – en die van het Nederlands Kamerkoor, dat je in de voorstelling zult horen – het sublieme.

Mara Van Vlijmen: Het was Tido Visser, de directeur van het Kamerkoor, die voorstelde om ons te verdiepen in Gesualdo’s oeuvre. Gesualdo was een land- en tijdgenoot van Claudio Monteverdi, maar componeerde madrigalen die minder ‘vlot’ klinken. Zijn liederen schuren meer. Ze zijn zoals hij was: abject én subliem.

‘Hij was een prins, dronk heksenbloed en vermoordde zijn vrouw’: dat is zowat het eerste wat verschijnt als je Gesualdo’s naam googelt.

De Zwaan: Dat is het enige wat mensen lijken te onthouden, helaas. Zijn biografie heeft natuurlijk een morbide, perverse kant, maar er was dus ook die lucide muziek.

We zullen zijn leven niet zomaar naspelen. In plaats daarvan vormt het contrast in dat leven – en ook dat tussen het koor en de theatergroep – de motor van een zoektocht naar dingen die tegelijk weerzinwekkend en onweerstaanbaar aantrekkelijk zijn, naar de fascinatie van de mens voor het lelijke. Waarom, bijvoorbeeld, keek ik urenlang gebiologeerd naar de beelden van de vliegtuigen die zich op 11 september 2001 in de WTC-torens in New York boorden? Waarom staren we zo graag naar het erge dat iemand ánders overkomt?

Van Vlijmen: Gesualdo is onze eerste samenwerking met een kamerkoor. Om op elkaar ingespeeld te raken, hebben we zang- en speloefeningen gedaan. We waren haast elkaars speelgoed. De koorzangers gedroegen zich bijvoorbeeld als een levende Spotify-lijst, terwijl wij hen voorzichtig vervoerden met bagagekarretjes – al weten we nog niet of die oefeningen het stuk zullen halen. Wat wel zeker is: de zangers zingen en wij spelen in Het Pervers Performancepaleis: zo heet ons decor. Dit was het eerste wat we onze vormgevers vroegen: ‘bouw een paleis’. (lacht) Inspiratie voor de scènes vonden we bijvoorbeeld bij Il Perdono di Gesualdo, het schilderij waarin Giovanni Balducci, in opdracht van de componist, de moord op diens vrouw en haar minnaar evoceert.

In welke stemming zal uw publiek huiswaarts keren?

De Zwaan:(zonder verpinken) Mijn moeder zal er wel weer niets van snappen en chagrijnig zijn. Dat geeft niet. Ja, er zijn veel bloederige scènes, maar ik hoop dat de mensen voorbij het bloed kijken. Dat ze achter het lelijke het mooie zien en horen. Waarom zou je niet kunnen houden van muziek die gecomponeerd werd door een engerd? Een kunstenaar draagt toch geen morele verantwoordelijkheid?

Van Vlijmen: Het wordt geen politiek correct toneel. Wat Fjodor Dostojevski in zijn roman Boze geesten (1872) schrijft, trachten wij in theater om te zetten: ‘Ik weet niet of het mogelijk is om naar een brand te kijken zonder enig genoegen. Bij momenten voel je plotseling de aanwezigheid van eeuwige harmonie in al zijn volheid.’ Als het publiek met dát gevoel de zaal verlaat, zal ik rustig slapen.