Verkiezingen 2014: pas op voor de macht van de onbesliste kiezer

Hoe de onbesliste kiezer wel eens voor de grootste verrassing van de verkiezingen kan zorgen.

Nauwelijks een maand voor de verkiezingen van 25 mei heeft 27 procent van de kiezers nog altijd niet beslist op welke partij ze zullen stemmen, zo blijkt uit de peiling van De Morgen en VTM. Dat betekent dat meer dan 1 op 4 stemgerechtigden nog geen keuze heeft gemaakt. Nooit eerder was het aandeel onbeslisten vlak voor de verkiezingen zo groot. Bij gelijkaardige peilingen ging het eerder om 20 tot 25 procent onbelisten.

Betekent dit dat de kiezers in ons land de stembusgang zo ernstig nemen dat ze er buitengewoon veel tijd voor uittrekken om lang en hard na te denken voor wie ze zullen stemmen? Duurt het zo lang omdat ze zich uitgebreid informeren en de programma’s van de partijen vergelijken en de uitspraken van de kandidaten naast elkaar leggen om zich een gefundeerd oordeel te vormen?

Of betekent het eerder dat hoe langer hoe meer kiezers hoe langer hoe minder geïnteresseerd zijn in de politiek? Maakt het hen niet uit wie ons land bestuurt en wie de wetten maakt die ons leven regelen en onze maatschappij ordenen? Liggen er almaar meer mensen gewoon niet wakker van de grote veranderingen die ons land mogelijk te wachten staan na de ‘moeder aller verkiezingen’ waarbij de volgende regering zo goed als zeker 5 jaar kan besturen?

Wij vrezen het tweede.

Kiezers haken af uit woede over de politici, zo bleek onlangs uit een onderzoek van The Guardian naar de nieuwe kloof tussen stemgerechtigden en de democratie in Groot-Brittannië. Het topantwoord op de vraag aan kiezers om hun houding tegenover de politiek te omschrijven was ‘woede’, gevolgd door ‘verveling’.

Bij recente lokale verkiezingen in ons omringende landen waar geen opkomstplicht geldt, werden historische laagterecords van kiezers genoteerd. ‘Geen vertrouwen in de politiek, een afkeer van de politiek, politiek is niet interessant, verkiezingen zijn al helemaal saai en zelf je stem uitbrengen heeft geen zin, er verandert toch niets,’ werden door de media vaak als motivatie genoteerd van mensen die niet gaan stemmen.

Ondanks de opkomstplicht groeit ook in ons land het aantal mensen dat niet gaat stemmen. Intussen kan het belang van de onbesliste kiezers die wel gaan stemmen, nauwelijks overschat worden. Voor de kandidaten komt het erop aan deze kiezers te overtuigen om de verkiezingen te winnen.

Nu de crisis niet verder uitdiept en het gros van de inwoners van ons land minder vreest voor verlies van welvaart, is het nog de vraag of een verkiezingscampagne gebaseerd op economische hervormingen een groot publiek zal aanspreken. Het alternatief, het confederalisme van N-VA, lijkt vooral de al reeds bekeerden te bekoren.

Het gevecht om de onbesliste kiezer wordt dus belangrijker dan ooit. Verkiezingen worden vaak gewonnen in de laatste dagen voor de stembusgang. Denk aan de dioxinecrisis die alle voorafgaande campagnes naar de prullenmand verwees.

Politicoloog Carl Devos riep de N-VA uit tot de winnaar van de eerste ronde van de kiescampagne. Geen enkele andere partij slaagde er tot nu toe in het nieuws zo te beheersen en zo goed te communiceren als de partij van Bart De Wever. Dat is niet meer dan een nuchtere vaststelling.

Tegelijk blijkt dat dit de partij geen echte winst heeft opgeleverd. In de peiling van De Morgen en VTM boekt N-VA een vooruitgang van 0,5 procent. Zelfs met wat goede wil kan je dat moeilijk veel beter dan een status quo noemen. Als N-VA in de peiling al winst maakt, dan zit die in het verlies van CD&V, de grootste uitdager, die er 0,9 procent op achteruit gaat, maar ook dat kan zelfs met de grootst mogelijke dichterlijke vrijheid geen aardverschuiving genoemd worden. Meer nog: met een gemiddelde foutenmarge van 3 procent is het statistisch irrelevant.

Als de resultaten van de peilingen gebaseerd zijn op het oordeel van niet meer dan drie vierden van de stemgerechtigden, dan is op 25 mei een verrassende uitslag niet uitgesloten. Elke stembusgang heeft zijn verrassingen. Dit keer zou dat wel eens de stem van de onbeslisten kunnen zijn. Laten zij zich massaal leiden door een afkeer van de politiek? Of geven ze op het allerlaatste moment toch hun stem aan de partij die ze volgens hen het meest verdient?

Het worden dus nog spannende dagen in deze laatste rechte lijn naar de verkiezingen, waar alle partijen alles op alles zullen moeten zetten om zo veel mogelijk van die grote groep onbesliste kiezers te overtuigen om hun stem op hen uit te brengen.

Voor de kiezer is dat enkel maar goed nieuws. Dat betekent dat de kandidaten nog meer dan tot nu toe duidelijkheid moeten verschaffen over wat ze van plan zijn en waar ze voor staan. Ze zullen nog meer moeten communiceren, uitleggen, verhelderen en verdedigen om nieuwe stemmen binnen te halen zonder de oude te verliezen. Ze moeten met een zo groot mogelijke openheid in hun kaarten laten kijken zonder hun kruit te verschieten voordat echt de laatste rechte lijn naar de stembusgang wordt ingezet.

Wie dus wel een beetje geïnteresseerd is in politiek, zal alvast een gefundeerde keuze kunnen maken die gebaseerd is op een grote hoeveelheid aan informatie. Hij wordt hier zeker in geholpen door de grote aandacht in de media voor deze verkiezingen en door de ruimte die politici geboden wordt om hun programma bekend te maken.

Voor deze mensen worden het dus boeiende verkiezingen.

En voor die 27 procent onbeslisten? Een tip voor de politici die vanaf 26 mei aan de onderhandelingstafel zitten: maak in het regeerakkoord middelen vrij voor initiatieven om weer meer inwoners van dit land warm te maken voor de politiek.