‘Waar de burgerdemocratie faalt, brengt het theater soelaas’

‘Actietheater is een bijzondere vorm van podiumkunst waarbij het publiek meewerkt aan de totstandkoming van het stuk’, schrijft Morad Chahboun van de Vrijdaggroep, die hoopt dat schepenen die meer participatieve democratie willen, zich erdoor laten inspireren.

Achter de minaret van de Sint-Jan-De-Doperkerk in hartje Molenbeek ligt een voormalig taxidepot dat door twee organisaties werd omgebouwd tot een laboratorium voor lokale expressie en democratie. Centre L’Epicerie – zo heet het – ontvangt op bepaalde avonden een bont gezelschap van Brusselaars die hier in een familiale sfeer de oplossingen komen voorspelen die ze graag in de stad toegepast zouden zien.

De opgevoerde theaterproducties zijn veeleer klassiek (afgezien dan van de lachsalvo’s die regelmatig losbarsten) maar wat de leden van Centre l’Epicerie echt bijzonder maakt, is dat ze in een vrij kleine ruimte een publiek forum weten na te bouwen dat qua representativiteit heel wat instanties het nakijken geeft. Moeders met hun kroost, jonge koppeltjes en bejaarden, bekenden uit de buurt met enkele buitenlanders in hun kielzog, … allemaal onderbreken ze zonder verpinken het spel om de gespeelde scène naar hun hand te zetten. Wanneer het concept wordt losgelaten op de werkloosheidsproblematiek, aarzelen de aanwezige burgers niet om zelf het podium op te stappen en hun ‘oplossing’ voor te spelen.

De acteurs van L’Epicerie doen niets nieuws. Dit heet ‘actietheater’. Het is een bijzondere vorm van podiumkunst waarbij het publiek meewerkt aan de totstandkoming van het stuk. Alle lichten blijven dus aan, iedereen in de zaal mag meedoen en het staat iedereen vrij om zijn of haar mening over de behandelde problematiek te ventileren. Het publiek komt op die manier collectief tot een begin van oplossing en iedereen gaat tevreden naar huis, trots op het geleverde werk.

Waar de burgerdemocratie faalt, brengt het theater soelaas

Het concept is veel ‘socialer’ dan Facebook, even doeltreffend als een groepstherapie, en even realistisch als een alledaagse situatie. Actietheater biedt de mogelijkheid om emotie, lichaam en discours op één plaats samen te brengen. Dankzij de interesse en de empathie die het opwekt, slaagt het erin om mensen niet alleen oog te laten hebben voor hun individuele economische belangen, maar ook voor die van de andere leden van de gemeenschap. De thema’s waaruit het actietheater kan putten, zijn eindeloos: zowel samenlevingsproblemen in de eigen buurt als wereldproblemen kunnen op de planken worden gebracht.

Eigenlijk wordt hier voldaan aan alle voorwaarden om van een publiek forum te kunnen spreken. Mensen komen samen op één plaats en gaan in interactie. Daaruit ontstaat een veelvoud aan visies op een bepaald thema dat elke individuele deelnemer heel eenvoudig toescheen vóór hij de bühne betrad. Voeg daarbij nog dat het concept de representativiteit bevordert, rekening houdt met emoties en om levensechte mensen draait, en je krijgt op amper enkele vierkante meter een staaltje van participatiedemocratie te zien om u tegen te zeggen.

Een veelgehoorde klacht over de huidige democratische werking is (onder meer) de geringe representativiteit van de debatten die in menig halfrond worden gevoerd, ook wanneer het om initiatieven gaat die de burgers rechtstreeks betrekken. Verkiezingen sturen slechts zelden bedienden, kleine zelfstandigen en arbeiders naar de onderhandelingstafels. Op het lokale niveau, waar burgers in het dagelijks leven de impact ondervinden van de beslissingen die schepenen in veelal ingewikkelde dossiers nemen, leidt dit tot frustratie en een afwijzing van de politiek. Actietheater moet als een geldige vorm van interactie worden beschouwd die burgers de kans geeft om oplossingen aan te reiken voor de problemen waarmee ze af te rekenen hebben.

Gevoelige onderwerpen zoals het mobiliteitsprobleem zouden kunnen aantonen hoe fietsers, autobestuurders en kinderen de publieke ruimte met elkaar willen delen, rekening houdend met de ‘hogere’ belangen (milieu, economie, enz.) die daarbij een rol spelen. We kunnen een output vooropstellen die verder gaat dan de gezelligheid van een gezamenlijk creatief moment. Een rapporteur zou het resultaat van de workshops bijvoorbeeld kunnen samenvatten en zou regelmatig bij de gemeenteraad verslag kunnen uitbrengen. Zo kan die aan de slag gaan met voorstellen die op een ruimere representativiteit gebaseerd zijn. Om het met de woorden van onderzoekster Dr. Rachel Brahy te zeggen: er is een gemeenschappelijk verhaal, maar de uitdaging bestaat erin om het naar boven te halen.

Het zou geen slecht idee zijn indien schepenen die naar een meer participatieve democratie streven, een beroep zouden doen op actietheater. Het zou voor hen een krachtig middel zijn om hun burgers ervan te overtuigen om een debat naar zich toe te trekken, de confrontatie aan te gaan en een oplossing uit te werken.

Waar wachten we nog op om samen dit verhaal te schrijven?

Morad Chahboun is ondernemer, medeoprichter van van TYN Vzw en Molengeek, maakt deel uit van Centre l’Epicerie en is lid van de Vrijdaggroep, een beleidsplatform voor jongeren van diverse pluimage ondersteund door de Koning Boudewijnstichting www.vrijdaggroep.be @Friday_Group