Wereld Menopauzedag: wanneer is het tijd om te stoppen met de pil?

In de overgang is anticonceptie niet langer nodig. Bovendien nemen de risico’s op nevenwerkingen bij de pil toe met de leeftijd. Wanneer precies is het tijd om te stoppen?

Ergens tussen 45 en 55 jaar komen vrouwen in de overgang. De bloedingen worden onregelmatiger en blijven uiteindelijk helemaal weg. Het tijdstip van de laatste maandstonden, meestal op de leeftijd van 50 à 51 jaar, is de menopauze. Omdat een vrouw op het moment zelf niet kan weten dat ze voor het laatst ongesteld is, wordt de diagnose menopauze pas minstens 1 jaar na de laatste menstruatie gesteld. Dan is ze niet langer vruchtbaar en is anticonceptie overbodig.

Verdoezelde overgang

Gebruiksters van hormonale anticonceptie (de pil) krijgen elke maand een bloeding in de week tussen het stoppen met de ene strip en het beginnen met de andere (de stopweek). Anders dan vaak wordt gedacht is dat geen menstruatie maar een dervingsbloeding, die kunstmatig wordt uitgelokt door de toegediende hormonen. Maar daardoor wordt de overgang gemaskeerd. Met hormonale anticonceptie houd je de menopauze niet tegen. Dat lijkt alleen maar zo. Wel worden typische overgangsklachten, zoals opvliegers en vaginale droogte, gedeeltelijk verdoezeld door de ingenomen hormonen. Het hoeft dus niet te verbazen dat sommige vrouwen hun pil niet zomaar willen opgeven als ze ouder worden. Ze voelen er zich goed bij. Toch gaat het om een vals gevoel van veiligheid, want zelfs in laaggedoseerde anticonceptiepillen zitten hogere hormoondosissen dan in de hormonale substitutietherapie, die wordt voorgeschreven bij overgangsklachten.

Zeer zeldzame zwangerschap

De vruchtbaarheid stopt niet abrupt met de menopauze, maar neemt geleidelijk af vanaf 30 jaar. ‘De kans op een natuurlijke zwangerschap na 45 jaar is extreem klein’, verzekert gynaecoloog Willem Ombelet van het Ziekenhuis Oost-Limburg. Het gaat hooguit om 2 tot 3 procent. De kans op een spontane zwangerschap op je 50ste, gesteld dat je nog niet in de menopauze zou zijn, bedraagt zelfs minder dan 1 procent. Bovendien eindigt 70 tot 80 procent van de spontane zwangerschappen na de leeftijd van 45 jaar in een miskraam. ‘Het is niet nodig en ook niet verstandig om na je 45ste nog verder te gaan met hormonale anticonceptie’, benadrukt Ombelet. ‘De risico’s op nevenwerkingen nemen toe met de leeftijd, terwijl de kans op een ongewenste zwangerschap ook zonder pil zo goed als nul is.’ Ben je er niet helemaal gerust op, kies dan voor een niet-hormonaal alternatief, zoals een condoom of een koperspiraaltje.

Regels voor rooksters

De pil (en ook de vaginale ring) vergroot het risico op trombose (klontervorming in de bloedvaten met een risico op hartinfarct en beroerte), flebitis (aderontsteking) en borstkanker. De voortschrijkt dende leeftijd doet deze risico’s toenemen. ‘De Vlaamse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie heeft geen duidelijke richtlijn over de leeftijd waarop vrouwen het best stoppen met de pil. We bekijken dat liever individueel’, zegt voormalig voorzitter Willem Ombelet. ‘Persoonlijk adviseer ik pilgebruiksters om vanaf 45 jaar te stoppen en eventueel andere voorbehoedsmiddelen te gebruiken.’ Alleen voor rooksters bestaat er een duidelijke regel : stoppen met de pil vanaf 35 jaar, want het risico op vaatproblemen wordt te groot. Voor vrouwen die bang zijn om na de pilstop met overgangsklachten geconfronteerd te worden, bestaan er veiligere therapieën. Hevige onregelmatige menstruaties kunnen bijvoorbeeld ook opgevangen worden met bepaalde ontstekingsremmers. En bij hinderlijke opvliegers biedt hormoonsubstitutietherapie soelaas.

Vrouwen met een hormoonspiraaltje hebben vaak geen maandstonden meer, of enkel wat spotting (kleine bloedvlekjes). Wegens de beperkte gezondheidsrisico’s kan het spiraaltje mee de overgang door. ‘Volgens de bijsluiter beschermt het hormoonspiraaltje vrouwen 5 jaar tegen een ongewenste zwangerschap, maar de werking stopt heus niet na die periode, ze is enkel verminderd’, besluit Ombelet.