Antropoceen-aanhangers niet te spreken over nieuw geologisch tijdperk

Welkom in het Meghalayaan, een nieuw geologisch hoofdstuk in de geschiedenis van de aarde. De aanhangers van het Antropoceen voelen zich echter gepasseerd.

Wetenschappers van de International Commission on Stratigraphy (ICS) hebben officieel een nieuw geologisch tijdperk aangekondigd, het Meghalayaan dat 4200 jaar geleden begon na een 200 jaar lange megadroogte die beschavingen overal ter wereld vernielde en tot grote migratiestromen leidde.

Deze verwoestende klimatologische gebeurtenis liet sporen na in het gesteente. Geologen vonden daarvan bewijzen in sedimenten op alle zeven continenten van onze planeet. Het Meghalayaan is vernoemd naar een staat in het noordoosten van India, waar in stalagmieten de duidelijkste tekenen van deze klimaatverandering te zien zijn. Het Meghalayaan is bovendien uniek omdat het het eerste tijdperk is dat samenvalt met een grote culturele trend zoals agrarische gemeenschappen die worstelen met een verandering in het klimaat.

Het nieuwe tijdperk loopt van 4200 jaar geleden tot nu en is een onderdeel van het Holoceen. Naast het Meghalayaan zijn er in het Holoceen ook nog het Northgrippian (8300 tot 4200 jaar geleden) en het Greenlandian (11.700 tot 8300 jaar geleden). Het duurde meer dan tien jaar om deze drie tijdsvakken van het Holoceen te definiëren, maar nu is het dus eigenlijk zover.

https://twitter.com/theIUGS/status/1017837047548186624IUGShttps://twitter.com/theIUGS

The latest version of the International Chronostratigraphic Chart/Geologic Time Scale is now available! New #Holocene subdivisions: #Greenlandian (11,700 yr b2k)#Northgrippian (8326 yr b2k)#Meghalayan (4200 yr before 1950) https://t.co/IhvZHfHnWh#ChronostratigraphicChart208 pic.twitter.com/8Pf9Dnct7h

— IUGS (@theIUGS) July 13, 2018

Maar niet alle geologen zijn gelukkig met de geboorte van de nieuwe tijdperken. Sommige beweren dat de nieuwe classificatie geen rekening houdt met het Antropoceen, het tijdperk dat betrekking heeft op de invloed van de mens op de aarde, een tijdperk waar wetenschappers al jaren over discussiëren. ‘Opeens zitten we officieel in een nieuw tijdperk op de chronostratigrafische kaart (het diagram dat de tijdslijn van onze aarde afbeeldt). Wie had dat gedacht?’, zegt Mark Maslin, aardrijkskundeprofessor van University College London, aan de BBC. ‘Nu hebben we met nieuwe definities die waarschijnlijk ingaan tegen de Anthropocene Working Group en tegen wat de meeste wetenschappers beschouwen als de belangrijkste verandering op aarde in de laatste 10.000 jaar.’

Over wat gaat het? In een studie uit 2016 beweerde de Anthropocene Working Group in het vakblad Science dat er ontegensprekelijke bewijzen zijn dat de aarde een door de mens gevormd geologisch tijdperk is binnengetreden dat ergens midden de 20^e eeuw begon en voortduurt tot de dag van vandaag. De mens is dus getuige van een tijdperk, waar hij ook nog eens zelf verantwoordelijk voor is.

Maar ook rond het Antropoceen hangt nogal wat mysterie. Volgens sommigen startte het ’tijdperk van de mens’ toen de mens voor het eerst vuur begon te maken en te vervuilen, anderen menen dat de begindatum rond 1610 ligt toen de Europese kolonisten de aarde beïnvloedden. Nog anderen beweren dat de mens helemaal niet in staat is om een beduidende geologische impact te hebben op de aarde. Of tenminste, nu nog niet.

Het Antropoceen zal volgens de wetenschappers wellicht eindigen wanneer de menselijke populatie sterk vermindert. Dat kan een gevolg zijn van bijvoorbeeld een natuurramp, een epidemie of zelfs de kolonisatie van de ruimte. Zo kan een supervulkaan de aarde verhullen in een aslaag, een meteorietinslag wereldwijd megabranden veroorzaken, maar ook de klimaatverandering kan een nieuwe ijstijd inluiden wat de invloed van de mens op de aarde aanzienlijk zal belemmeren. Al is het mogelijk dat menselijke geoengineering die verwachte ijstijd tegenhoudt.

Hoe het ook eindigt, het Antropoceen erkent de mens als een natuurkracht die de planeet op eenzelfde manier veranderd heeft zoals ijstijden en supervulkanen dat miljoenen jaren gedaan hebben.

Maar dat is dus buiten de ICS gerekend die het Antropoceen netjes naar de verste uithoeken van het heelal heeft verwezen. Volgens de organisatie is een definiëring van het Antropoceen te problematisch. De menselijke impact op de aarde en op het milieu begon immers niet overal op hetzelfde moment. In China startte dit bijvoorbeeld 5000 jaar vroeger. In Noord-Amerika was dat rond de jaren 1700.

Om een afgebakende lijn te trekken, wat geologen doen, moet er een wereldwijde gebeurtenis zijn zoals een verandering in de biologie of in de fysieke omgeving. Dat kan gaan van de uitbarsting van een supervulkaan tot de inslag van een gigantische asteroïde. Dat laatste versnelde 65 miljoen jaar geleden de ondergang van de dinosaurussen.

Het Antropoceen moet echter gezien worden als iets afzonderlijk. Met geologie heeft het bijzonder weinig te maken, aldus de ICS. Het debat over de geschiedenis van de aarde is dus nog lang niet beslecht. Zien wat de toekomst brengt.