Jan Mertens

‘We mogen ons niet gewoon aanpassen aan het veranderende klimaat zonder vragen te stellen’

Jan Mertens Medewerker Federale Raad voor Duurzame Ontwikkeling en voorzitter van de Denktank Oikos

Schade door extreme weersomstandigheden, het wordt het ‘nieuwe normaal’. Hoog tijd dat we ons aanpassen. Niet gewoon aanpassen aan het weer, maar wel aan het idee dat er nood is aan systemisch denken en handelen.

Het voorbije weekend was het weer raak. In een aantal gemeenten op de rand van Vlaams-Brabant en Limburg ging het behoorlijk fout. Heel veel regen op heel weinig tijd. Het verslag in het tv-journaal vatte het mooi samen. Op de ene plek van de gemeente was de schade voor de getroffen gezinnen immens. Enkele straten verder bleef het droog. Pijnlijk ironisch was het feit dat de lokale verzekeringsagent die alle schadedossiers zal moeten behandelen zelf getroffen was door het water.

We mogen ons niet gewoon aanpassen aan het veranderende klimaat zonder vragen te stellen

Je kunt natuurlijk nooit één specifiek geval koppelen aan de klimaatverandering, maar het valt moeilijk te ontkennen dat het hier gaat om het type gevolgen dat jaren geleden al werd voorspeld. In de krant komen enkele mensen van het KMI aan het woord. Zij zijn voorzichtig met conclusies, maar geven ook aan dat dit in de lijn der verwachtingen ligt.

Ik ben de tel kwijtgeraakt in het aantal records dat het voorbije jaar werd gebroken: warmste maand of jaar sinds, natste maand sinds, … Misschien breken we wel stilaan het record in de categorie ‘aantal records gebroken in een jaar’.

In de rapporten van het IPCC (zie het recentste rapport) werd al jaren geleden uitgewerkt wat de gevolgen zijn van de stijging van de gemiddelde temperatuur met 1 of 2 of 3 of 4 graden. Extremer weer werd al voorspeld vanaf een relatief beperkte stijging. Tijdens de recente klimaatconferentie in Parijs werd vastgelegd dat we naar een stijging van niet meer dan 1,5°C zouden moeten evolueren. We zitten nu nog op een pad van ruim meer dan 2°C. Niet goed bezig dus… De situatie is nochtans ernstig. Laten we trouwens ook niet vergeten dat de gevolgen die voorspeld worden voor andere continenten vaak nog veel erger zijn. Als de volgende jaren steeds meer mensen hun geboortestreek moeten ontvluchten omdat die er door het extreme weer niet meer is, of alleszins niet meer veilig genoeg is, laten we dan niet doen of we niet wisten dat dit eraan zat te komen.

Ander beleid

Het oude ‘normaal’ was dat dit soort extreem weer erg uitzonderlijk was. Ook in de verzekeringspolissen ging men bv. uit van risico’s die maar eenmaal in honderd jaar voor zouden komen. Heel wat steden, bv. in Midden-Europa, hebben de voorbije jaren geleerd dat honderd jaar bijzonder snel voorbij kan zijn… Het ‘nieuwe normaal’ stelt ons voor grote uitdagingen. We kunnen andermaal doen alsof het ’tijdelijk’ of ‘eenmalig’ of gewoon ‘vervelend’ is, of we kunnen werk maken van een andere manier van beleidsvoering die men tegenwoordig als ’transformatief’ omschrijft.

Nu robuuste maatregelen nemen die onze steden en gemeenten op het juiste spoor zetten, dat hebben we nodig.

Je kunt het oplossen zoals vroeger: zandzakjes bij leggen, en hopen dat dat zal volstaan. Je kunt kiezen voor ‘iets meer’, maar zonder fundamentele vragen te stellen, en dat komt dan neer op iets hogere dijken bouwen. Of je kunt de manier waarop je een stad ontwerpt fundamenteel gaan herdenken. In dit recente rapport staat onder meer het voorbeeld van de Hongaarse stad Vác. De stad beschermde zichzelf tegen overstromingen in 2002 en 2013 met zandzakjes en startte ondertussen met een plan voor mobiele dammen. Men weet eigenlijk nu al dat de extra meter bescherming weinig is. In 2002 steeg het water met 730 cm (80.000 zandzakjes) in 2013 met 804 cm (400.000 zandzakjes).

De schade van het extreme weer geldt trouwens niet alleen voor getroffen burgers. We vergeten wel eens dat de landbouw een steeds groter slachtoffer wordt van het veranderende klimaat (ook dat konden we de voorbije maanden merken). Dat de klassieke industriële landbouw zelf bijdraagt aan klimaatverandering en aan onvoldoende veerkracht om die veranderingen op te vangen illustreert dat we ook hier voorbij de zandzakjes moeten denken en dit alles als systemische (ook economische) uitdagingen moeten zien. Het is geen toeval dat het Global Risks Report 2016 extreem weer als het tweede meest waarschijnlijke risico omschrijft en het falen van klimaatmitigatie en -adaptatie op nummer 1 zet van het risico met de grootste impact.

Betonstop

Er is dus dringend nood aan een adaptatiebeleid dat het nieuwe normaal ernstig neemt en het niet langer ‘verzandzakt’. Laten we echter oppassen dat we ons niet gewoon aanpassen aan dat veranderende klimaat zonder vragen te stellen bij wat we als gangbaar zijn gaan beschouwen. Het beste beleid om de gevolgen van klimaatverandering onder controle te kunnen houden is nog steeds een drastische reductie van de uitstoot van broeikasgassen. Er is op het vlak van adaptatie meer dan een wereld van verschil tussen 1 of 3 graden. Laten we ons vooral aanpassen aan het idee dat onze manier van beleid voeren fundamenteel anders moet. Nu robuuste maatregelen nemen die onze steden en gemeenten op het juiste spoor zetten, dat hebben we nodig. Een betonstop willen realiseren tegen 2050 en op korte termijn toch vooral geen vragen stellen bij hoe we nu onze manier van wonen organiseren is om het vriendelijk te zeggen niet wat we nodig hebben.

Een betonstop willen realiseren tegen 2050 en op korte termijn toch vooral geen vragen stellen bij hoe we nu onze manier van wonen organiseren is om het vriendelijk te zeggen niet wat we nodig hebben.

In ons land begint een aantal steden met de ontwikkeling van een adaptatiebeleid, gekoppeld aan het werken aan klimaatneutraliteit. Het mag allemaal wat meer zijn en sneller gaan, maar het is alleszins een betere weg naar een veilige wereld dan wat mensen als Donald Trump en Theresa May voor ogen hebben. Klimaatproblemen aanpakken door het klimaat- of milieudepartement te sluiten is als hopen dat je voeten niet nat zullen worden terwijl je al in de zee staat bij de opkomende vloed.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content