Dit weekend koersen we met onze planeet weer door het hoogtepunt van de meteorenzwerm Perseïden. Hier zijn 10 weetjes om bij je vrienden mee uit te pakken tijdens dit jaarlijkse natuurschouwspel.
1. Zijn Perseïden echt vallende sterren?
Nee. In de volksmond worden ze zo genoemd, maar het gaat om lichtflitsen van desintegrerende stof-, rots, en ijsdeeltjes. Elke zomer trekt de planeet Aarde door de Perseïden-meteorenzwerm: een wolk van stofdeeltjes achtergelaten door de komeet Swift-Tuttle. Vele stofdeeltjes, maar ook kleine rotsjes en stukjes ijs komen dan aan 60 km per seconde in botsing met de dampkring van de Aarde en veroorzaken op een hoogte van 80 tot 120 kilometer kortstondig een lichtstreep aan de hemel: een ‘vallende ster’ of meteoor. Die desintegreert volkomen en raakt dus gelukkig nooit het aardoppervlak.
2. Waarom heet deze meteorenregen Perseïden?
De lichtsporen kunnen overal aan de hemel opflakkeren, maar de radiant van de zwerm ligt in het sterrenbeeld Perseus dat in het noordoosten opklimt. De radiant is het punt aan de sterrenhemel waar alle meteoren vandaan lijken te komen.
3. Hoe zijn deze meteoren ontstaan?
De meteoren in de Perseïden zijn de overblijfselen van de komeet Swift-Tuttle, die een stoffig spoor nalaat wanneer hij door het zonnestelsel zoeft – zoals een kat zijn haar verliest – vooral waanneer hij zich in de nabijheid van onze ster bevindt en zijn vaste, ijzige oppervlak vergaat in gas. Deze nevelige wolk van gas wordt de coma van de komeet genoemd en blijft achter eens de komeet verdwenen is. Telkens de komeet terugkomt, wordt de afvalwolk aangedikt.
Swift-Tuttle, die met zijn breedte van 25 kilometer geen kleinood is, is genoemd naar zijn ontdekkers, de astronomen Lewis Swift en Horace Tuttle, die hem in 1862 identificeerden. Swift en Tuttle merkten de komeet elk onafhankelijk van elkaar op, dus kreeg de komeet een dubbele naam. Het hemellichaam is echter al langer sinds 1862 onder ons. In oude Chinese geschriften heeft men het in 36 na Christus over meer dan 100 meteoren die voorbij vlogen in de ochtend. Zijn baan neemt hem mee tot ver buiten Pluto en keert dan terug naar de Zon, waar hij de baan van de Aarde nadert. De volledige trip rond de Zon duurt 133 jaar. De laatste keer dat Swift-Turtle op bezoek was, was in december 1992. De volgende ontmoeting staat gepland voor de zomer van 2126.
De komeet die verantwoordelijk is voor de Perseïden is bij uitstek het gevaarlijkste object dat de mensheid ooit heeft bedreigd
De ontdekking van de jaarlijkse meteorenzwerm Perseïden hebben we dan weer te danken aan de Belgische astronoom en wiskundige Adolphe Quetelet. Het verband tussen de komeet en de sterrenregen werd in 1865 gelegd door de Italiaanse astronoom Giovanni Schiaperelli. Het was voor het eerst dat een komeet werd geassocieerd met een meteorenzwerm.
4. Zal de komeet Swift-Turtle ooit de Aarde raken?
Swift-Tuttle is twee keer zo groot en heeft 30 keer de energie als de asteroïde die de dinosaurussen uitroeide. Een inslag zou dus catastrofaal zijn voor de mensheid en de rest van het dierenrijk. Om je een idee te geven: de impact is vergelijkbaar met de gelijktijdige ontploffing van 20 miljoen waterstofbommen. Maar we mogen gerust zijn. Na de laatste scheervlucht van de komeet in 1992 berekenden wetenschappers de baan van het object voor de komende duizenden jaar. De uitkomst was dat we geen gevaar lopen tot tenminste het jaar 4479, althans wat deze specifieke komeet betreft en op voorwaarde dat de planeet Jupiter met zijn zwaartekracht geen roet in het eten gooit. (zie verder). In dat specifieke jaar is de kans dat de komeet niet inslaat nog steeds 99,9999 procent. Oef! Niettemin blijft de komeet die verantwoordelijk is voor de Perseïden bij uitstek het gevaarlijkste object dat de mensheid ooit heeft bedreigd. Denk daar maar eens over na als je naar de vallende sterren kijkt…
5. Zijn de Perseïden in bepaalde jaren nog spectaculairder dan anders?
Ja, en dat heeft alles te maken met de planeet Jupiter. De meteoren van de Perseïden bevinden zich hoofdzakelijk net buiten de baan van de Aarde om de Zon, waardoor we enkel nog een nagloed kunnen waarnemen. Soms worden de Swift-Tuttle en zijn coma echter een heel klein beetje aangetrokken door grotere planeten zoals Jupiter, wat de sterrenregen compacter maakt en de meteoren in de baan van de Aarde doet terechtkomen. Dat is het geval elke 12 jaar wanneer Jupiter door de meteorenzwerm zoeft en we op Aarde dus een grotere activiteit waarnemen van wel 3 vallende sterren per minuut, terwijl dat normaliter slechts 70 tot 80 per uur bedraagt. Ook de zonnewind, de stroom aan partikels van de zon, kan een rol spelen bij het veranderen van de positie van de komeet en zijn stofwolk
6. Wanneer is het hoogtepunt van de Perseïden?
De activiteit van de meteorenregen vindt plaats van 13 juli tot 26 augustus met een maximum volgens de Volkssterrenwacht Urania in de nacht van 12 op 13 augustus. Door de hoge stand van de radiant (de plaats vanwaar de meteoren van een zwerm vandaan lijken te komen) aan de hemel, is het grootste aantal Perseïden in de tweede helft van de nacht te zien. Beste moment is omstreeks 03.30 uur. Er zijn dan bij ons ieder uur naar schatting ongeveer 65 meteoren van deze zwerm zichtbaar. In totaal zijn er, door meteoren van andere zwermen en sporadische meteoren, ongeveer 84 ‘vallende sterren’ per uur te zien, aldus hemel.waarnemen.com
7. Hoe groot zijn die brokken die onze atmosfeer raken?
De meeste stukjes zijn slechts enkele millimeters tot centimeters groot. Zelfs aan de snelheid waarmee ze onze atmosfeer raken, kunnen ze de buitenste beschermlaag van onze Aarde niet doordringen en gaan ze roemrijk ten onder als een onschuldige vuurbal. Grotere meteoroïden zoals de Chelyabinsk die in 2013 boven Rusland ontplofte, ondergaan eenzelfde lot, maar nog spectaculairder, want op weg naar de Aarde baant zich lucht door de binnenkant van de meteoroïde waardoor de druk groter wordt en het object implodeert.
8. Hoe kan ik het schouwspel bekijken?
De Perseïden zijn enkel te zien in het noordelijk halfrond. Om de meteoren waar te nemen, heb je geen telescoop of verrekijker nodig. Het volstaat om, best vanop donkere plaatsen buiten stedelijke gebieden, met het blote oog minstens 15 minuten te kijken naar een willekeurige plaats aan de nachthemel. Het moet dan wel een heldere hemel zijn en de maan mag niet te fel schijnen.
9. Wat als ik niets zie?
De belangrijkste deugd voor het kijken naar de meteorenzwerm is geduld. Het kan namelijk eventjes duren voor je een eerste lichtflits ziet. Een vallende ster is bovendien maar 1 tot 2 seconden zichtbaar. Kleed je dus warm aan, want misschien wordt het wel een lange nacht. Heb je geen geluk, dan is er nog steeds volgend jaar. De Perseïden-meteorenzwerm zal ons nog honderden jaren komen bezoeken!
10. Zijn er nog zo van die stofwolken in ons heelal?
Ja, de Perseïden zijn heus niet het enige spektakel dat wel elk jaar kunnen aanschouwen. In oktober komen de Orioniden op bezoek, dat zijn stofdeeltjes van de komeet Halley. In december zijn er de Geminiden, die als nog mooier worden bestempeld. De Geminiden zijn niet afkomstig van een komeet, maar van een asteroïde (3200 Phaethon), wat ze extra bijzonder maken. Helaas gaan veel mensen in de koude decembermaanden de deur niet uit om ze te gaan bekijken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
