De EU is pas democratisch als we de Europese Commissie rechtstreeks mogen verkiezen

De Europese Raad van regeringsleiders moet plaats ruimen voor een direct verkozen president van de Europese Commissie en een versterkt Europees Parlement, schrijft Mathias Maertens van Stand Up!.

Binnen enkele weken kiezen we ook Europees, maar is dit Europa wel echt democratisch? De barre staat van de huidige Europese politiek is gelijkaardig aan de dubbelzinnigheid van Magritte in zijn fameuze schilderij ‘ceci n’est pas une pipe‘. Ja het is waar, we kunnen 25 mei stemmen voor een democratisch verkozen parlement. Maar is dit wel meer dan een oppervlakkige versie van wat echte Europese democratie zou moeten zijn?

Kritiek is natuurlijk gemakkelijk maar dit afwimpelen als eurosceptisch populisme evenzeer. Geert Wilders, Marine Le Pen of Nigel Farage zijn misschien wel wandelende karikaturen, de problemen die ze aankaarten zijn reëel. Hun destructieve karakter om het kind met het badwater weg te gooien leidt er toe dat het debat beperkt wordt tot het simplistische “meer” of “minder” Europa. En laat dat nu net één van Europa’s grootste democratische manco’s zijn.

Meer of minder Europa? Dat kan toch de centrale vraag niet zijn. Waar ik vooral om geef is in wat voor Europa ik de komende decennia zal vertoeven en of ik dat zelf met mijn stem vorm kan geven. We hebben daarom nood aan een stevig democratisch debat, gekoppeld aan verkiezingen die echt een verschil maken. De Europese politieke arena van vandaag is echter weinig meer dan een dorre woestijn met hier en daar wat groene scheuten. Het blijft vergeefs wachten op politieke zwaargewichten die ons voor duidelijke keuzes stellen. Zeg maar een discussie zoals de optie tussen het PS- of N-VA-model, maar dan Europees.

Er zijn nochtans genoeg thema’s die een debat verdienen omdat een ander Europa broodnodig is. Aanvaarden wij bijvoorbeeld als Europeanen dat we onder druk van de muntunie meer en meer moeten concurreren via onze lonen? Is het rechtvaardig dat wij als Belgen, Ieren, Spanjaarden alleen opdraaien voor de hoogmoed van onze Dexia’s ook al zijn het wijd vertakte Europese banken? Is het normaal dat multinationals door fiscale optimalisatie veel minder bijdragen tot de samenleving dan onze KMO’s? Kunnen wij akkoord gaan dat we blijven onderhandelen met Turkije over toetreding tot de Europese unie op het moment dat dit land lacht met de vrijheid van meningsuiting? Is het logisch dat we te veel blijven betalen voor onze energie bij gebrek aan een echte Europese energiemarkt?

We kunnen nog even doorgaan maar ik vind alvast van niet. En toegegeven, er zijn genoeg kandidaten voor het Europees parlement die er hetzelfde over denken. Het probleem ligt daarom niet bij hen maar bij de Europese leiders zelf. Aangezien zij ofwel nationaal verkozen worden, of benoemd via een koehandel achter gesloten deuren, hebben ze niet de intentie een duidelijke visie over het Europa van morgen aan de man te brengen. Bovendien hebben zij elk alternatief voor het Europese beleid van de laatste 5 jaar vakkundig de nek omgewrongen. Het meedogenloze credo en de toepassing van ‘geen alternatief voor bezuinigingen’ heeft het publieke debat in die mate gesmoord dat je moeilijk nog kan spreken over ‘regeren door discussie’ maar eerder mag spreken over ‘regeren door dwang’.

Maar hoe creëer je dat Europa van morgen, waar er wel ruimte is voor een debat en verkiezingen met consequenties? Eenvoudig: De Europese Raad van regeringsleiders verdwijnt, een direct verkozen president van de Europese Commissie en een versterkt Europees Parlement verschijnt. U denkt: Dat is wel erg radicaal. Maar eigenlijk is dit niet meer dan logisch. Stel je immers even volgende situatie voor: Wat als Vlaanderen zoals Europa zou bestuurd worden? Het politieke akkoord over de toekomst van de broodnodige Vlaamse onderwijshervorming zou dan niet door de Vlaamse Regering (de Europese Commissie) gesloten worden maar op een vergadering achter gesloten deuren met alle Vlaamse burgemeesters (de Europese Raad), en dit los van de uitkomst van de Vlaamse verkiezingen (Europese verkiezingen). Vreemde constructie toch, niet?

Historisch gezien is dit logisch. Landen hebben gaandeweg bevoegdheden overgedragen maar willen natuurlijk nog wel een vinger in de pap houden. Alleen is het zo dat door de eurocrisis deze Raad beslissingen heeft moeten nemen die tot voor kort ondenkbaar zouden zijn geweest. Nu we evolueren naar een Europa dat door globalisering en een gezamenlijke munt meer en meer zal moeten optreden in bevoegdheden die raken aan het hart van de samenleving zoals de fiscaliteit, de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid moeten we luisteren naar wat de meerderheid van de Europeanen hierover denken. We kunnen niet blijven gegijzeld worden door het eigenbelang van enkele lidstaten om bijvoorbeeld geen minimumloon of een rechtvaardigere fiscaliteit in te voeren.

Utopisch? Velen denken immers dat er helemaal geen Europese publieke opinie is. Zij zijn verkeerd. Europese betogingen tegen de oorlogen in Irak in 2003, het wijdverspreid verzet tegen de ACTA-wetgeving in 2012 en de Europese protesten tegen de besparingen zijn enkele voorbeelden van actief burgerschap. De eurobarometer, die peilt wat er leeft bij ons, leert dat wij, Europeanen, onder de radar dezelfde bezorgdheden delen zoals werkloosheid, ongelijkheid en het gebrek aan economisch dynamisme. Een publieke opinie creëer je natuurlijk niet zomaar, zij heeft een zetje nodig, een stevige schop onder de kont. Het versterken van het Europees parlement en het rechtstreeks verkiezen van de voorzitter van de Europese Commissie zijn daarom noodzakelijk.

Dat ons Europees Parlement zelf geen wetten kan voorstellen is een moderne democratie onwaardig. Kandidaten kunnen zo de ideeën die ze in de kiescampagne hebben gebracht moeilijk omzetten in concrete acties tenzij bij gratie van de Europese Commissie. Net zoals een café niet kan zonder bier, kan de Europese democratie niet zonder sterk parlement.

Het debat zal echter pas opveren als we de voorzitter van de Europese Commissie rechtstreeks verkiezen. Gedaan met de institutionele discussies die geen mens begrijpt, gedaan met het meanderen tussen de gevoeligheden van lidstaten via nietszeggende toespraken. Wel krijgen we in de plaats een politieke strijd tussen de Europese visies van de echte tenoren die op de markten, de televisie en de sociale media wordt uitgevochten. En dan pas kunnen we met een gerust hart zeggen: Cela est une démocratie!