‘Egypte lijkt één van de stabielere landen in de regio, maar onderhuids borrelt veel potentiële onrust’

‘Het beleid van generaal Sisi’s beleid lijkt de problemen in Egypte eerder groter te maken dan ze op te lossen’, schrijft Els Van Doesburg (N-VA). ‘En als de stabiliteit van Egypte opnieuw wankelt, ziet het er voor de regio nog grimmiger uit dan vandaag.’

Deze maand werd een akkoord afgesloten tussen het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en Egypte over de voorwaarden voor een kredietfaciliteit van 12 miljard dollar (10,8 miljard euro).

Het zal niet de eerste keer zijn dat Egypte een lening van het IMF ontvangt en ook de Golfstaten injecteerden al riante geldbedragen. Het beleid van de Egyptische regering heeft er echter voor gezorgd dat dit geld weinig doeltreffend werd aangewend en het geduld van de geldschieters begint op te raken.

Het regime van generaal, intussen president, Abdul Fatah al-Sisi heeft voor deze nieuwe lening zware hervormingen beloofd waaronder het verbeteren van de overheidsfinanciën door meer belastingen te innen en het rationaliseren van de uitgaven. Zo zouden de brandstofsubsidies worden teruggeschroefd en btw ingevoerd, zodat investeringen in basisinfrastructuur en onderwijs kunnen worden uitgebreid en sociale voorzieningen versterkt. Ook zou er eindelijk een devaluatie komen van het Egyptische pond. Het is echter de vraag of de president zich deze keer wel aan zijn woord zal houden.

Generaal Sisi greep in 2013 de macht via een coup waarbij hij de verkozen president, Mohamed Morsi van de Moslimbroederschap, opzij zette. De Moslimbroederschap werd vervolgens verboden door de nieuwe president en spatte in Egypte sedertdien quasi volledig uit elkaar. De meeste leiders zijn ofwel dood ofwel gevangen genomen. Vele anderen vluchtten naar landen waar ze meer welkom zijn zoals Qatar of Turkije.

Sisi beloofde bij zijn aantreden stabiliteit, veiligheid en economische vooruitgang in ruil voor bijna onbegrensde politieke macht. Ogenschijnlijk slaagt hij in dat eerste, want Egypte lijkt één van de stabielere landen in de regio. Lijkt, want onderhuids borrelt er veel potentiële onrust. Het rapport qua veiligheid en economische vooruitgang oogt ook absoluut niet overtuigend.

Economisch zit het land in een precaire situatie. The Economist maakte daarover de analyse dat dit slechts gedeeltelijk aan factoren te wijten is waar het regime weinig tot geen controle over heeft. Zo houden terroristische aanslagen en oorlogen in de regio vele toeristen weg, wat een pijler onder de Egyptische economie wegslaat. Fouten uit het verleden wegen ook zwaar, zoals het nalatenschap van het Arabisch socialisme en de invloed van het leger en het staatsapparaat op het bedrijfsleven.

Prestigieuze projecten zonder meerwaarde

Maar generaal Sisi’s beleid lijkt de problemen eerder groter te maken dan ze op te lossen. De deviezenreserve smolt in bijna vijf jaar weg, systematisch werd geweigerd om het Egyptische pond te devalueren en het land kampt met een inflatie van meer dan 14%.

Verder heeft Sisi de gekregen geldinjecties besteed aan prestigieuze megaprojecten zoals een gigantische uitbreiding van het Suez Kanaal, die weinig economische baat bracht. Een ander project om een nieuwe hoofdstad te bouwen met een kostprijs van een slordige 40 miljard euro, werd voorlopig wel in de koelkast gezet.

Ondertussen is de zwarte economie bijna net zo groot als de formele economie en neemt de demografische, sociale en economische druk op het land toe.

Egypte kampt namelijk met een bevolkingsexplosie. Meer dan de helft van de Egyptische beroepsbevolking is jonger dan 30 wat een enorme bijkomende economische uitdaging vormt. Het grote aantal jongeren wordt door het regime bovendien als een bedreiging gezien. De opstanden van de Arabische lente in 2011 werden dan ook grotendeels in gang getrokken door jongeren met de gebeurtenissen op het Tahrirplein in Caïro nog vers in het geheugen.

Onder het regime van Hosni Moebarak werden pas afgestudeerden onmiddellijk in dienst genomen door de overheid om zo opstanden tegen te gaan. De legendarische president Gamal Abdel Nasser bouwde via de ambtenarij al graag een steunpilaar voor zijn regime uit. Generaal Sisi heeft het geld niet om hetzelfde te doen en de private sector kan deze hoeveelheden niet absorberen in een gebrekkig economisch systeem.

Een torenhoge jongerenwerkloosheid is het gevolg. Geschat wordt dat zo’n 40% van de jongeren werkloos zijn. Het mag dan ook niet verbazen dat Egypte vol loopt met verbitterde, boze en pessimistische jonge mensen. Een vergelijkbare situatie als in 2011, vóór de opstanden.

Het onderwijssysteem is in Egypte ook ondermaats en niet aangepast aan de noden van de arbeidsmarkt. Sisi heeft twee jaar geleden zelf al toegegeven dat het land nood heeft aan 30 000 nieuwe leerkrachten, maar de nodige budgetten blijven uit.

De opties die overblijven voor de jonge Egyptenaren zijn armoede, migratie (vooral naar de rijke Golfstaten) en, voor een klein aantal, het Jihadisme.

In een land als Syrië is één van de best betaalde beroepen momenteel mee strijden met terreurorganisaties en hoewel er geen bewezen link bestaat tussen werkloosheid en terreur, schept het onderdrukken en marginaliseren van deze uitzichtloze jongeren een ideale rekruteringsvijver voor extremisten.

Steun en inmenging van het leger

Gevreesd wordt dat de protesten opnieuw zullen aanzwellen en de stabiliteit van het land zeer onzeker wordt als generaal Sisi niet snel de nodige hervormingen doorvoert om de jeugdwerkloosheid aan te pakken.

Voorlopig heeft Sisi nog de steun van het leger en dat kan op zijn beurt rekenen op heel brede steun van de Egyptische bevolking. De militaire coup in 2013 werd, in tegenstelling tot wat we recent in Turkije hebben gezien, op euforie onthaald in Egypte. Volgens het gerenommeerde tijdschrift Foreign Affairs bewees de staatsgreep nogmaals de invloed, prestige en autoriteit van het leger. Het Egyptisch leger is voor de bevolking een garantie voor stabiliteit en een kracht van relatieve modernisering.

Generaal Sisi gebruikt het leger dan ook voor zijn grote projecten, wat de rol van het leger in de Egyptische economie alleen maar groter maakt. Dit werkt ronduit versmachtend op de bedrijven in de privé-sector.

Het Egyptisch parlement besprak deze maand een wetsvoorstel dat een verhoging van het pensioen van militair personeel inhield. Toen een parlementslid hier vragen over durfde te stellen, werd hij door de voorzitter onmiddellijk de mond gesnoerd met de woorden “het leger en het volk zullen één blijven en u zal daar geen wig tussen kunnen drijven”.

Als het land enige economische vooruitgang wil realiseren en de jonge Egyptische bevolking een toekomst geven, moet de inmenging van het leger en de gigantische ambtenarij in de economie aan banden worden gelegd.

Grimmige toekomst

Adel Abdel Ghafarour van Brookings Institution deed in zijn essay “Educated but Unemployed: The Challenge Facing Egypt’s Youth” enkele cruciale aanbevelingen voor het land. Egypte moet volgens hem investeren in onderwijs en het onderwijssysteem hervormen, jongeren warm maken voor het ondernemerschap en dit aantrekkelijker maken door het verkrijgen van een lening voor kleine bedrijven te vereenvoudigen. Het land moet ook werk maken van belangrijke investeringen in basisvoorzieningen zoals water (de VN schat dat Egypte tegen 2025 aan enorme waterschaarste zal lijden) en degelijke wegen.

Of generaal Sisi zijn belofte tot hervorming houdt, is niet alleen belangrijk voor de toekomst van het land zelf maar ook voor het hele Midden-Oosten en op die manier ook voor ons. Als de stabiliteit van Egypte opnieuw wankelt, ziet het er voor de regio nog grimmiger uit dan vandaag, met alle gevolgen van dien.

Els Van Doesburg is parlementair medewerker van N-VA-fractieleider in de Kamer Peter De Roover. Zij schrijft deze bijdragen in eigen naam.