‘Het is geen toeval dat er bij ons stemmen opgaan om nauwer toe te zien op wat Saoedische imams in ons moskeeën vertellen’, zegt Hubert van Humbeeck. ‘Het Saoedische geld en de salafistische boodschap drukken een meer gematigde islam gemakkelijk weg.’
Waarom staan zoveel staats-en regeringsleiders in de rij om een laatste groet te brengen aan de overleden koning Abdullah ondanks zijn niet al te fraai mensenrechtenparcours?
Hubert van Humbeeck: Saoedi-Arabië is eigenlijk een creatie van de Britten, die Ibn Saoed na de Eerste Wereldoorlog steunden om de woestijnstammen aan zijn gezag te onderwerpen. Ibn Saoed was de eerste koning van Saoedi-Arabië en tot op vandaag de vader van alle Saoedische koningen die hem zijn opgevolgd. Hij had dan ook 45 zonen bij 22 vrouwen. Maar de macht van het land heeft vanzelfsprekend met olie te maken: het land zit nog altijd op de grootste oliereserves ter wereld. Zijn oliepolitiek heeft ook nog altijd grote invloed. Dat de olieprijs de voorbije weken in elkaar is gezakt, is mee een gevolg van het feit dat de Saoedische olieproductie hoog bleef. De lage olieprijs bracht zowel Rusland als Iran economisch in de problemen, en dat komt de Saoedi’s om verschillende redenen goed uit. Rusland en Iran zijn de belangrijkste internationale steunpilaren van de Syrische president Bashar Al-Assad. Tegelijk is Riyad zeer beducht voor de toenemende invloed van het sjiitische Iran in de regio.
Ook de Amerikaanse president Barack Obama onderbreekt zijn trip naar India om naar Saoedi-Arabië te reizen. Hoe is de verhouding tussen beide landen?
Hubert van Humbeeck: De Verenigde Staten en Saoedi-Arabië zijn bondgenoten sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. De Saoedi’s hebben olie en de Amerikanen wapens. Hun relatie wordt soms vergeleken met een katholiek huwelijk. Echtscheiding is niet toegestaan, maar de partners moeten elkaar daarom ook niet altijd even graag zien. Het was voor de Amerikanen pijnlijk om vast te stellen dat 15 van de 19 kidnappers van 11 september 2001 de nationaliteit hadden van hun belangrijkste Arabische bondgenoot. Saoedi’s hangen het wahabisme aan, een fundamentalistische stroming binnen de soennitische islam. Ook wel het salafisme genoemd. Dat is ook de stroming die door de terreurgroep Islamitische Staat wordt gepropageerd. Er zijn daarom Saoedi’s die zowel Al Qaeda als Islamitische Staat financieel steunen, terwijl die organisaties het Saoedische koningshuis toch ook als een vijand zien.
Wat is het belang van koning Abdullah geweest voor Saoedi-Arabië?
Hubert van Humbeeck: Abdullah wordt een hervormer genoemd, maar veel moet men zich daar niet bij voorstellen. Vrouwen hebben wat meer rechten dan tevoren, maar ze mogen nog altijd niet met de auto rijden. Dat is vervelend voor de Amerikanen, die graag overal opkomen voor gelijke rechten en vrijheid van meningsuiting. Terwijl ze hun Arabische bondgenoot toch niet tegen de haren willen of durven instrijken. Het is ook geen toeval dat er bij ons stemmen opgaan om nauwer toe te zien op wat Saoedische imams in ons moskeeën vertellen. Het Saoedische geld en de salafistische boodschap drukken een meer gematigde islam gemakkelijk weg. Maar echt optreden tegen de rijke Saoedi’s blijft riskant. Ze worden altijd omzichtig behandeld. In het begin van de jaren zeventig schonk de Belgische regering de Grote Moskee in Brussel aan de toenmalige koning Feisal. Dat hielp toen de oliecrisis uitbrak en de Arabieren er mee dreigden om Europa zonder olie te zetten.
