Levert Trump de voormalige president van Panama uit?

© Reuters
Arthur Debruyne
Arthur Debruyne Medewerker Knack.be

In 2011 deed de toenmalige Panamese president Ricardo Martinelli nog zaken met vastgoedmagnaat Donald Trump, vorige week werd hij opgepakt in Miami. Hij kijkt aan tegen een lange gevangenisstraf in Panama. Levert Trump hem uit?

Het net was zich al geruime tijd rond de man aan het sluiten en vorige week maandag werd hij uiteindelijk opgepakt door de Amerikaanse Marshals Service in de welgestelde kuststad Coral Gables dichtbij Miami in de staat Florida: Ricardo Martinelli, president van Panama tussen 2009 en 2014.

Interpol had voor Martinelli op verzoek van Panama een zogenaamde red notice uitgevaardigd, een internationaal aanhoudingsverzoek. De 65-jarige miljardair en supermarktmagnaat wordt door het Panamese gerecht gezocht voor een aantal ophefmakende strafaanklachten.

De bal ging aan het rollen in 2015: toen opende het hooggerechtshof van het Centraal-Amerikaanse Panama een onderzoek naar de verduistering van 45 miljoen dollar uit een overheidsfonds voor schoolmaaltijden. Toenmalig president Ricardo Martinelli zou daarin een rol gespeeld hebben.

Nog voor het gerecht hem aan de tand kon voelen, vluchtte de oud-president in zijn privéjet naar Miami in de Verenigde Staten en vroeg hij er asiel aan: het gerechtelijk onderzoek in zijn thuisland zou een politieke afrekening zijn door zijn opvolger Juan Carlos Varela. Sindsdien woonde Martinelli met zijn vrouw en kinderen in een luxecondominium met zicht op zee.

Martinelli zou 150 oppositieleiders, vakbondslui en journalisten hebben laten bespioneren.

In september van vorig jaar vraagt Panama uiteindelijk de uitlevering van Martinelli. Intussen was het strafdossier tegen de man aanzienlijk aangedikt. Zo wordt hij er ook van beticht tijdens zijn ambtstermijn 150 mensen te hebben laten bespioneren met overheidsgeld, onder wie oppositieleiders, vakbondslui, journalisten, magistraten en zelfs een ex-minnares. Daarnaast zou hij ook aandelen verhandeld hebben met voorkennis.

De naam Martinelli duikt ook op in een van de meest omvangrijke schandalen in de recente geschiedenis van Latijns-Amerika: de grootschalige omkoping van ambtenaren voor het verzekeren van overheidscontracten door de Braziliaanse bouwreus Odebrecht in maar liefst tien landen in de regio.

Begin dit jaar werden in Panama 17 voormalige regeringsleden en zakenlui aangeklaagd voor corruptie en het witwassen van miljoenen smeergeld, onder wie enkele oud-regeringsleden van het kabinet-Martinelli. Directeurs bij Odebrecht hebben getuigd in Panama 59 miljoen dollar smeergeld te hebben neergeteld. De twee zoons van Martinelli zouden 22 miljoen dollar ontvangen hebben en dat geld geparkeerd hebben in Zwitserland, al ontkennen ze dat zelf. Tijdens het ambtstermijn van Martinelli werd Odebrecht een van de grootste overheidsaannemers in Panama.

Voormalig Panamees president Ricardo Martinelli (rechts) heeft een rol gespeeld bij de totstandkoming van een Trump-hotel in Panama City. Dat schept mogelijk een belangenconflict voor de Amerikaanse president.
Voormalig Panamees president Ricardo Martinelli (rechts) heeft een rol gespeeld bij de totstandkoming van een Trump-hotel in Panama City. Dat schept mogelijk een belangenconflict voor de Amerikaanse president. © Reuters

Uitlevering Martinelli schept potentieel belangenconflict voor Trump

Vraag is nu of Martinelli door de VS uitgeleverd wordt aan Panama. Het dossier roept hoe dan ook een potentieel belangenconflict op voor de Amerikaanse president Donald Trump.

Zo speelde Martinelli een belangrijke rol in de totstandkoming van het eerste internationale vastgoedproject van The Trump Organization, in hoofdstad Panama City: het luxueuze Trump International Hotel & Tower Panama, kortweg Ocean Club, de grootste wolkenkrabber in Latijns-Amerika. Bij de inhuldiging van het opzichtige gebouw in de vorm van een zeil in 2011 noemde Trump Martinelli zijn ‘vriend.’

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

De Trump-groep bezit een handvol eigen hotels, maar vaker worden projectontwikkelaars een licentie toegekend om de naam Trump te gebruiken voor hotels of golfclubs, in ruil voor een geldsom. Trump hoeft op die manier zelf geen kapitaal te investeren en draagt ook niets van het financiële risico. Die branding-poot is volgens het tijdschrift The Economist goed voor zo’n 11 à 13 procent van de inkomsten van de Trump Organization. De Ocean Club werd het eerste vastgoedproject in het buitenland dat de naam Trump draagt en zou dienen als een blauwdruk voor de verdere uitbreiding van het familiebedrijf. Intussentijd zijn Trumps bedrijven actief in ten minste 20 landen, met een bijzondere focus op ontwikkelende naties zoals India, Indonesië en Uruguay.

Nog volgens The Economist komt de grootste brandingomzet van de Trump-groep uit Panama. De Ocean Club zou het bedrijf 50 miljoen dollar opgebracht hebben, en die inkomstenbron blijft ook vandaag verder opleveren.

De Amerikaanse regering zou geneigd kunnen zijn de uitlevering van Martinelli goed te keuren, om een vastgoedproject van Trump niet in het gedrang te brengen.

En daar ligt het potentieel belangenconflict. De Amerikaanse regering zou geneigd kunnen zijn de uitlevering van Martinelli goed te keuren, om niet tegen de schenen te schoppen van een Panamese regering die nog veel invloed kan hebben op het vastgoedproject en bijvoorbeeld voor fiscale problemen zou kunnen zorgen. Ofwel zouden de Amerikanen het Panamese verzoek tot uitlevering kunnen afwijzen, uit loyaliteit tegenover Martinelli, een eigenschap die president Trump naar verluidt hoog in het vaandel draagt.

De voormalige adjunct-onderminister van Buitenlandse Zaken drukte het zo uit in de New York Times: ‘De grootste grijze zone is niet dat Trump zelf om gunsten gaat vragen voor de Trump Organization. Eerder bestaat het risico erin dat diplomaten en carrière-ambtenaren bepaalde zaken gaan vermijden die de belangen van de Trump Organization kunnen schaden. En dat is erg verontrustend.’

Het dossier-Martinelli dient dus als een herinnering aan de mogelijke verstrengeling van en de spanning tussen de Amerikaanse diplomatie en de internationale zakenrelaties en ondernemingen van Trump. Daarbij is het ook een bezorgdheid dat buitenlandse regeringen Trumps lokale ondernemingen een hand boven het hoofd gaan houden als een manier om zich in de gunst van het Witte Huis te werken.

Afgelopen week was de Panamese president Juan Carlos Varela op bezoek in het Witte Huis. Het is niet geweten of de uitlevering van Martinelli besproken is.
Afgelopen week was de Panamese president Juan Carlos Varela op bezoek in het Witte Huis. Het is niet geweten of de uitlevering van Martinelli besproken is.© Reuters

Is Martinelli het slachtoffer van een politieke afrekening?

De uiteindelijke beslissing om Martinelli al dan niet uit te leveren ligt bij minister van Buitenlandse Zaken Rex Tillerson. Terwijl de uitlevering van een anonieme verdachte aan zijn thuisland doorgaans routinematig en zonder medeweten van minister of president plaatsvindt, spelen in het geval van een voormalig staatshoofd ongetwijfeld diplomatieke overwegingen: zijn er Amerikaanse belangen in Panama aan de uitkomst verbonden? Daartegenover moet Tillerson mogelijk een humanitaire afweging maken: krijgt Martinelli in Panama wel een eerlijk proces? Zijn advocaten beweren van niet.

Tijdens een hoorzitting voor een Amerikaanse rechtbank vorige week vrijdag, na zijn arrestatie, hebben de advocaten van Martinelli betoogd dat hun cliënt het slachtoffer is van een politieke afrekening. De huidige president van Panama, Juan Carlos Varela, is in 2011 ontslagen van zijn post als minister van Buitenlandse Zaken door toenmalig president en politieke rivaal Martinelli, die betoogde dat Varela te veel tijd besteedde aan zijn presidentiële ambities. Varela zou uit zijn op wraak, klinkt het, en zou ook ongetwijfeld tussenbeide komen in het proces van zijn voorganger. Dat zegt ook Martinelli zelf in een mededeling gepubliceerd op Twitter op vrijdag. Afgelopen week was Varela op bezoek bij Trump in het Witte Huis, of de zaak besproken wordt is echter niet gezegd.

‘Een bullebak die regeert door chantage’

Tijdens het ambtstermijn van supermarktmagnaat, politicus en selfmade miljardair Ricardo Martinelli, die business administration studeerde in de VS en ook een Italiaans paspoort bezit (hij zou bevriend zijn met voormalige premier Silvio Berlusconi), kent Panama een aanzienlijke economische en financiële boom.

Met de centrumrechtse partij Cambio Democrático (democratische verandering, nvdr.) van voorzitter Martinelli aan het roer, groeit de Panamese economie jaarlijks met meer dan acht procent, tot grote nijd van de buurlanden. De voormalige president laat zelfs ’s lands eerste metrolijn aanleggen in de hoofdtad. De tweede, momenteel in aanbouw, wordt overigens aangeleverd door onder meer het Braziliaanse Odebrecht.

De economische voorspoed levert Martinelli lovende analyses van toonaangevende internationale media op en ook de bewondering van Donald Trump, die toen al de ambitie koesterde om de VS naar Martinelli’s voorbeeld te besturen als een succesvol bedrijf.

Gelekte Amerikaanse diplomatieke telegrammen beschrijven Martinelli als een ‘chanterende bullebak.’

Vanaf het begin van Martinelli’s ambtstermijn komen echter ook verontrustende berichten naar buiten over zijn manier van werken. Zo blijkt uit Amerikaanse diplomatische telegrammen, in 2010 gelekt door klokkenluiderswebsite Wikileaks, dat Martinelli aan de Amerikaanse ambassadeur in Panama gevraagd zou hebben om hulp bij het bespioneren van linkse politieke tegenstanders, die hem zouden willen ombrengen. De episode zou maandenlang voor spanning gezorgd hebben tussen de twee mogendheden.

Martinelli wordt door toenmalig ambassadeur Barbara Stephenson beschreven als een ‘bullebak’ die er door ‘chantage’ mee dreigt zijn samenwerking met de VS op te blazen als hij zijn zin niet krijgt. ‘Zulke tactieken mogen hem misschien aan de troon van supermarktkoning geholpen hebben, maar ze zijn allesbehalve gepast voor een staatshoofd’, klinkt het.

De diplomatieke telegrammen schetsen een weinig flatterend portret van een pasverkozen president die ‘sterke, impulsieve beslissingen neemt met een minimum aan informatie.’ Hij komt ook naar voor als wraakzuchtig, autoritair, en gefixeerd op spionage, en zou ‘bijna zeker problemen (gaan) opleveren voor de democratische instellingen van Panama.’ Martinelli profileert zich ook als een rechts tegengewicht voor de toenmalige links-populistische president van Venezuela Hugo Chávez, en verwacht daarvoor erkenning van de VS.

In Panama hebben de beschuldigingen van corruptie aan het adres van Martinelli altijd luid weerklonken. Volgens de voormalige directeur voor Panama van corruptiewaakhond Transparancy International Angélica Justiniani, nu anticorruptieambtenaar voor de overheid, zijn er onder Martinelli mogelijk milarden dollars afgeroomd, met als gevolg ‘verachtelijke’ verliezen voor de belastingbetaler. Corruptie was de norm voor de regering-Martinelli, aldus Justiniani, geciteerd door nieuwsdienst McClatchy.

Verdedigers van Martinelli werpen op dat hij vermogend genoeg was om de staatskas niet te hoeven plunderen. Tegelijk zou hij de ambitie gehad hebben een van de rijkste tycoons van de regio te worden en werd hij wel eens gespot met een pet met het opschrift ‘1B’, een verwijzing naar zijn vermogen van meer dan een miljard – ‘billion’ in het Engels – dollar.

Of de sterke aanwijzingen van grootschalige corruptie door de regering-Martinelli een rol gaan spelen in de mogelijke uitlevering van de voormalige Panamese president, is nog maar de vraag. Zo heeft Trump zich in het verleden al eens laatdunkend uitgelaten over de ‘verschrikkelijke’ Amerikaanse anticorruptiewetgeving, die volgens hem door de wereld ‘bespot’ wordt, de VS ‘in een enorm nadelige situatie’ plaatst en kortom de normale gang van zaken in de weg staat.

Een betoging in Panama: 'Nee aan de corruptie in mijn Panama.'
Een betoging in Panama: ‘Nee aan de corruptie in mijn Panama.’ © Reuters

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content