Nog nooit zoveel kinderen getroffen door oorlog: ‘Sommige kinderen weten niet eens wat vrede is’

De 11-jarige Hassan houdt een machinegeweer vast in Libië. © Reuters
Niels Verdonck
Niels Verdonck Medewerker Knack.be

Kinderrechtenorganisatie Save The Children komt met een alarmerend rapport. 350 miljoen kinderen lopen het risico om gedood, verkracht of kindsoldaat te worden. Traumapsycholoog Erik De Soir huivert bij die cijfers: ‘Kinderen groeien op zonder enige houvast.’

In het rapport staan nog onthutsende cijfers. In 2016 werden 10.068 kinderen gedood of verminkt, volgens het rapport slechts het topje van de ijsberg. ‘Deze cijfers zijn enkel de bevestigde gevallen, exacte getallen zijn niet gekend omdat onderzoekers geen toegang krijgen tot alle nodige cijfers en door het gebrek aan middelen om meer informatie te verzamelen’, stelt het rapport. Een andere zorgwekkende trend volgens Save The Children is ‘de verlenging van conflicten’. Conflicten duren langer, waardoor de economie, overheid en zorg eroderen. Traumapsycholoog Erik De Soir ziet het somber in: ‘Sommige kinderen weten niet eens wat vrede is.’

Wat is het grootste psychologische gevaar voor kinderen in conflictgebieden?

ERIK DE SOIR: Als kinderen op jonge leeftijd in contact komen met traumatiserende ervaringen, zoals misbruik of geweld, zijn hun hersenstructuren nog niet volgroeid. De hersenen hebben nog niet geleerd hoe trauma’s te verwerken. De onderbouw van een trauma is nu eenmaal neurobiologisch en zeer basaal. Mensen raken in een storm van activatie bij gevaar. Fight, flight or freeze. Als je op jonge leeftijd traumatische ervaringen meemaakt, wordt het hele systeem ontregeld. De hersenen bereiken nooit een volledige rijping.

Die trauma’s zullen zich dus op latere leeftijd wreken?

DE SOIR: Als deze kinderen de leeftijd bereiken waarop hun hersenen volgroeid zijn, rond achttien à negentien jaar, zijn ze onvoldoende gewapend tegen meer normale dreigingen. Bovendien is er in die gebieden vaak een tekort aan hulpverlening of psychologische ondersteuning. Zodoende wordt hun toekomst gehypothekeerd. Als deze oorlogskinderen getraumatiseerde volwassenen worden, krijgen ze zelf ook kinderen en hun toekomst staat ook op het spel.

Het rapport heeft speciale aandacht voor kinderen die gelokt worden door milities om de gewapende strijd op te nemen, kindsoldaten.

DE SOIR: Tijdens de jeugd zijn er twee factoren die bepalen of deze kinderen later psychologisch gezond kunnen worden. Ten eerste moeten ze een onderscheid kunnen maken tussen externe en interne prikkels. Ten tweede moeten ze een onderscheid kunnen maken tussen goed en kwaad.

Kinderen die opgroeien tussen ‘het kwaad’ krijgen later af te rekenen met een verstoord waarden- en normensysteem. Ik herinner mij verhalen van collega’s die in 1993 ontplooid werden in Somalië (tijdens de NAVO-missie Restore Hope nvdr.). Zij vertelden me dat de kinderen het concept ‘vrede’ niet kenden. Ze waren opgegroeid middenin gewapende conflicten. Als ronselaars dan zulke kinderen werven voor een ‘hoger ideaal’ worden ze verder geïndoctrineerd met afwijkende waarden en normen.

Als ze later ontdekken dat het allemaal één grote leugen was, zijn ze volledig gedesillusioneerd. Illusies zijn nochtans noodzakelijk om te kunnen functioneren.

Illusies heb je nodig om in een normale samenleving op te groeien.

Erik De Soir, traumapsycholoog

Hoezo?

DE SOIR: Illusies heb je nodig om in een normale samenleving op te groeien. Illusies zoals veiligheid en een maatschappij die rechtvaardig, voorspelbaar en samenhangend is. Maar gedesillusioneerde mensen zijn zeer wantrouwig en achterdochtig, ze hebben geen geloof in een goed en genormeerd leven. Dat maakt een normaal leven uiterst moeilijk.

Het rapport wijdt ook een hoofdstuk aan aanvallen op ziekenhuizen en scholen.

DE SOIR: Dergelijke aanvallen passen perfect in het concept total war. Zo’n oorlogen zijn blind en normloos. Deze doelwitten zijn vaak de laatste schuilplaatsen voor burgers. Uiteindelijk groeien kinderen op in een situatie waar enkel geweld de norm is. Dat is vooral beschadigend op sociaal en psychologisch vlak, elke houvast verdwijnt. Het psychosociale systeem van die kinderen raakt volledig ontregeld.

En wat gebeurt er zodra de vrede, en bijhorende veiligheid terugkeert?

DE SOIR: Als deze kinderen bijvoorbeeld vluchten naar een veilig land, gaan ze het heel moeilijk hebben om te geloven dat ze daadwerkelijk veilig zijn. Ze begrijpen dat niet, want ze weten niet wat veiligheid is. Bovendien is het vinden van gespecialiseerde hulp zeer moeilijk. Doorsnee Belgen kunnen al amper de weg vinden naar traumazorg. Hoe moeilijk is het dan niet voor iemand die hier niet geboren is om adequate hulp vinden?

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content