Vredesakkoord Oekraïne wordt niet gerespecteerd: ‘Grootste zorg is nieuwe escalatie voorkomen’

© REUTERS
Naomi Skoutariotis
Naomi Skoutariotis Redactrice Knack.be

Veel belangrijke maatregelen uit het Vredesakkoord van Minsk, dat de situatie in Oost-Oekraïne moest de-escaleren, werden niet geïmplementeerd. Professor EU-recht Peter Van Elsuwege overloopt de 7 belangrijkste punten van het akkoord, één jaar nadat het gesloten werd. ‘Wantrouwen en ontgoocheling leven bij de bevolking.’

Vrijdag is het dag op dag een jaar geleden dat het Vredesakkoord van Minsk gesloten werd, een verdrag waarin maatregelen staan opgesomd die de situatie in Oost-Oekraïne moesten de-escaleren. Knack.be besprak het akkoord toen met Peter Van Elsuwege, professor EU-recht aan de UGent.

Een jaar later gaan we met hem na welke belangrijke hervormingen al dan niet werden doorgevoerd, waar de Oekraïense regering en de separatisten in gebreke blijven en hoe het nu verder moet met het land.

1. Een onmiddellijk en volledig staakt-het-vuren in Donetsk en Loehansk

Van Elsuwege: ‘Dit wordt niet gerespecteerd. Het is de laatste maanden wat aan de aandacht ontsnapt doordat Rusland de focus heeft kunnen verleggen naar het conflict in Syrië. De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking In Europa (OVSE) stuurt regelmatig een rapport, waaruit blijkt dat er nog wel degelijk schendingen zijn.

In het laatste rapport, dat dateert van 9 februari, maakt de organisatie gewag van 192 gehoorde explosies. Die zouden voornamelijk uit het door separatisten gecontroleerde gebied komen. De Oekraïense regering probeert wel om een volledige escalatie te vermijden, dat merk je doordat ze geen tegenoffensief opent.’

2. Terugtrekking van alle zware wapens, langs beide kanten

Van Elsuwege: ‘Volgens hetzelfde OVSE-rapport wordt ook dit punt niet gerespecteerd. Onlangs heeft het twee trucks met zware wapens zien binnenrijden in het centrum van het Oost-Oekraïense Donetsk.’

3. Lokale verkiezingen organiseren in Donetsk en Loehansk

Van Elsuwege:‘Er zijn lokale verkiezingen geweest in Oekraïne, maar in de betrokken regio’s was dat moeilijk. Dat had in 2015 moeten gebeuren, maar men is er eigenlijk niet toegekomen om de verkiezingen uit het akkoord te laten doorgaan. In november is bekendgemaakt dat ze uitgesteld werden.

Het grote probleem is dat een aantal zaken in Kiev geregeld moeten worden en ook daar is er weinig vooruitgang geboekt. Daar kaatsen politici de bal terug door te zeggen dat ze zich niet aan die afspraak houden, zolang de separatisten zich niet houden aan het volledige staakt-het-vuren.

Het probleem met het vredesakkoord is dat daar een aantal niet heel gedetailleerde principes instaan. Kiev kan zeggen dat het toestemt met lokale verkiezingen in Oost-Oekraïne, maar het struikelblok is de concrete invulling ervan.’

4. Niet later dan 30 dagen na de ondertekening van het document moet een resolutie goedgekeurd worden over een tijdelijk bevel van zelfbestuur in Donetsk en Loehansk

Van Elsuwege: ‘Dit heeft de Oekraïense regering wel gedaan. Er is een speciaal statuut gekomen, maar – opnieuw – is de concrete invulling ervan uitgesteld naar een latere datum.’

5. Veilige toegang, levering en verdeling voorzien van humanitaire hulp

Van Elsuwege: ‘Zoals hierboven gezegd ondervindt het OVSE problemen in bepaalde gebieden.’

6. Volledig herstel van Oekraïense controle over de grens

Van Elsuwege: ‘De grens is nog niet volledig in handen van de Oekraïense regering.’

7. Grondwettelijke hervormingen in Oekraïne

Van Elsuwege: ‘Er komt steeds meer druk op de Oekraïense regering. Veel nationale fracties gaan niet akkoord met welke vorm van toegeving ook aan de Oost-Oekraïense opstandelingen. In de zomer was het de eerste lezing ervan die een golf van protest heeft uitgelokt.’

Het is niet echt de Europese Unie die aan de wieg van het akkoord stond, maar wel Europese regeringsleiders Angela Merkel en François Hollande. Heeft de EU dan wel een stok achter de deur?

Peter Van Elsuwege: ‘Er is een trilaterale contactgroep – met Oekraïne, Rusland en de OVSE – die regelmatig bijeenkomt om de situatie te bespreken. Duitsland gaat het voorzitterschap van het OVSE waarnemen, dus ik verwacht dat zij zullen proberen om enkele zaken in beweging te krijgen. De druk en kritiek ten aanzien van de Oekraïense president Petro Porosjenko nemen toe, omwille van het gebrek aan vooruitgang inzake corruptie. Het wantrouwen en de ontgoocheling leven bij de bevolking.’

Vorig jaar zei u dat Minsk II wellicht niet de laatste conferentie was over de kwestie. Wat nu met het vredesakkoord, moeten de landen opnieuw samenkomen?

‘Een Minsk III zal er op korte termijn niet komen, ik zie niet in op welke domeinen ze vooruitgang kunnen boeken op Minsk II. Op korte termijn zal men vooral verder werken met de trilaterale contactgroep.’

U geeft de indruk dat die trilaterale contactgroep er enkel is om een status quo te behouden – lees: te voorkomen dat het geweld in Oost-Oekraïne opnieuw escaleert – in plaats van ervoor te zorgen dat de punten uit het akkoord geïmplementeerd worden.

‘De contactgroep moet de implementatie van het Minsk-akkoord opvolgen, maar de grootste zorg is nu inderdaad om te voorkomen dat het opnieuw escaleert. Al verwacht ik wel dat Duitsland hard aan de kar zal trekken. De Duitse politicus Frank-Walter Steinmeiera lanceerde bijvoorbeeld onlangs een voorstel voor een nieuw kader om verkiezingen te organiseren in Oost-Oekraïne.’

U sprak al over Porosjenko die steeds meer kritiek krijgt, maar dat geldt ook voor de Oekraïense premier Arseni Jatsenjoek. Daarnaast hebben ze nauwelijks vooruitgang geboekt als het gaat over Grondwetshervorming of de strijd tegen corruptie. Hoe moet het nu verder met Oekraïne?

‘Dat is de vraag waar niemand een antwoord op heeft. Het helpt om druk te zetten met publieke statements, zoals Litouwen en het Europees Parlement recent gedaan hebben. Dat er een echte politieke crisis komt en Oekraïne onbestuurbaar wordt, is niet wenselijk. We kunnen enkel vaststellen dat de druk op Porosjenko groeit. Wat er nu zal gebeuren is moeilijk in te schatten.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content