Dat er met Irma, Jose en Katia drie Atlantische orkanen op hetzelfde moment actief zijn, is veeleer toeval. Maar hun kracht en impact is dat niet, zegt storm- en klimaatexpert Jill Peeters. ‘Irma deed mijn mond openvallen van verbazing’.
Orkaan Harvey, die vooral de Amerikaanse staten Texas en Louisiana zwaar trof, is nog maar net de hoek om, of zijn opvolgster Irma zaait al dood en vernieling in de Caraïben. En terwijl zij richting Florida raast, is in haar zog Jose aangesterkt van een tropische storm tot een orkaan van categorie 3 van 5 op de Schaal van Saffir-Simpson. Intussen wervelt met Katia nog een derde orkaan in de Golf van Mexico.
Het is voor het eerst sinds 2010 dat er drie actieve Atlantische orkanen op hetzelfde moment wervelen, meldt de weerdienst van CNN. Na Harvey zal wellicht ook Irma, nu nog categorie vijf, als tweede orkaan van categorie vier in de Verenigde Staten aan land gaan, dat is nog nooit gebeurd in hetzelfde seizoen sinds het begin van de metingen, meldt BBC World dan weer.
Een uitzonderlijke situatie? Vooral toeval, zegt weervrouw Jill Peeters. Gemiddeld zijn er in het Atlantische Oceaangebied per seizoen (ongeveer juni t.e.m. november) zo’n tien tropische stormen van die omvang dat ze een naam krijgen, waarvan er vijf uitgroeien tot een orkaan. In het recordjaar 2005 waren dat er respectievelijk 28 en 15. José en Katia zijn dit jaar respectievelijk de tiende en elfde tropische storm, en de vijfde en zesde die de orkaanstatus (windsnelheden boven 118 km/u) bereiken.
Ideale voedingsbodem
Wat geen toeval is volgens Peeters, is de kracht en impact van de orkanen. ‘Vooral Irma deed mijn mond openvallen van verbazing, dat allesverwoestend oog, windsnelheden tot 295 kilometer per uur. Irma is echt een perfect storm. Aan de periferie van de storm valt de schade wel mee – de Dominicaanse Republiek is bijvoorbeeld aan het ergste ontsnapt – maar in het oog van de orkaan is het de volle laag.’
Nooit eerder sinds de metingen bereikte een Atlantische orkaan zo ver oostelijk al de hoogste orkaanstatus
Toch behoedt Peeters zich om te spreken van de zwaarste orkaan ooit gemeten boven de Atlantische Oceaan. ‘Dat hangt af van welke factoren je hanteert. De windsnelheden? Haiyan raasde in 2013 met windsnelheden van 300 km/u over de Filipijnen. De neerslag? Harvey bracht bijvoorbeeld veel meer regen mee en verplaatste zich ook veel trager.’
‘Wat wel klopt, is dat in het geval van Irma nooit eerder sinds de metingen een Atlantische orkaan zo ver oostelijk al tot de hoogste categorie uitgroeide. Dat verklaart ook waarom Irma de langst met deze intensiteit durende storm is.’
Het is daar dat de klimaatverandering haar rol speelt. Een orkaan wordt gevormd door de interactie tussen warm zeewater (minstens 26 graden) en warme lucht (voor de westkust van Afrika). Peeters: ‘Een warme oceaan is niet alleen de ideale voedingsbodem voor stormen maar ook extra olie op het vuur om aan te sterken. Als gevolg van de opwarming van de aarde neemt de temperatuur van het zeewater gemiddeld wereldwijd toe jaar na jaar, maar nu is de temperatuur in de regio veel hoger dan normaal. De warmste plek op aarde is op dit moment het gebied tussen Cuba, de Bahama’s en Florida. Maar ook het water meer oostelijk in de Atlantische Oceaan is warmer en daar profiteert Irma van.’
Overstromingen
Een andere belangrijk aspect is de stijging van het zeepeil, ook een gevolg van de klimaatverstoring, aldus Peeters. ‘Die stijgingspercentages lijken soms klein, maar kunnen in geval van orkanen als Harvey en Irma desastreuze gevolgen hebben voor eilanden of laag gelegen gebieden.’
In tegenstelling tot wat men zou verwachten, ligt het zeeniveau over de hele wereld immers niet waterpas. Volgens een onderzoek aan de Universiteit van Florida is het zeepeil langs de oostkust van de Verenigde Staten, waar Irma nu dus passeert, tussen 2011 en 2015 zes keer meer gestegen dan het wereldwijde gemiddelde. In de lager gelegen delen van Miami, Florida zijn ondergelopen straten als gevolg daarvan dagelijkse kost geworden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
