Arabist Jan Jaap De Ruiter: ‘Radicalisme is geen probleem, geweld gebruiken wel’

Veel salafisten accepteren de gelijkheid tussen mannen en vrouwen niet, zegt arabist Jan Jaap de Ruiter (Universiteit Tilburg). ‘Maar dat is niet verboden. Het alternatief is een gedachtepolitie.’

Moet onze mening over radicale moslims niet veranderen? Er is toch geen probleem zolang ze hun geloof niet met geweld aan anderen opleggen? (Dirk Vaeremans, Brugge)

Jan Jaap de Ruiter: Het zijn de orthodoxe moslims zelf die de perceptie moeten veranderen: zij moeten uitleggen wat ze wel of niet willen. Heel wat waarden van de salafistische islam, zoals de afwijzing van homo’s of het niet aanvaarden van de gelijkheid van mannen en vrouwen, staan haaks op de mainstreamwaarden in België en Nederland. Dat maakt ze nog niet verboden. Het alternatief is een gedachtepolitie, wat indruist tegen de scheiding van kerk en staat. De grens ligt inderdaad bij geweld, maar dat is soms een schemerzone. Salafisten proberen meer invloed te krijgen in moskeeën. Dat gaat soms gepaard met forse taal en verbale intimidatie. Dat is niet strafbaar en dus zie ik dat met lede ogen aan.

De Katholieke Kerk heeft nooit toegegeven dat ze principieel fout zat bij de inquisitie. Zal de islam wel haar fouten kunnen toegeven? (Peter De Vos)

De Ruiter: De vergelijking loopt grotendeels mank, omdat de islam, in tegenstelling tot de Katholieke Kerk, geen centraal gezag heeft. Er is geen paus die de dogma’s bepaalt. Er zijn heel veel verschillende stemmen, van zeer conservatief tot liberaal en verlicht. Het nadeel daarvan is dat we nooit zullen weten wat de ‘ware’ islam is. Het voordeel is dat bepaalde strekkingen wél fouten erkennen en bijvoorbeeld aanslagen afkeuren. Sommige moslims staan open voor dialoog, anderen wijzen die volledig af.

Waarom haten sjiieten en soennieten elkaar? Ligt dat aan de islam? (Roger Leysen, Antwerpen)

Roger Leysen, Antwerpen

De Ruiter: Naar mijn gevoel zijn het de soennieten, en dan vooral de orthodoxe, salafistische moslims uit Saoedi-Arabië, die de grootste afkeer koesteren voor de andere partij. Zij verwijten de sjiieten dat ze belangrijke moslims zoals Ali, de schoonzoon van de profeet, een heiligenstatus geven. Daardoor komen die op een lijn met God te staan. Soennieten geloven echter dat we alleen God mogen aanbidden. Vandaar dat de aanhangers van de Islamitische Staat zoveel sjiitische heiligdommen hebben vernietigd. Het meest verontrustende is echter hoe dat politiek vertaald wordt. Er is een machtsstrijd gaande tussen het soennitische Saoedi-Arabië en het sjiitische Iran. Met al die heethoofden aan de knoppen, zowel in de VS als in het Midden-Oosten, ben ik er absoluut niet gerust op.

Voor we impulsief dingen gaan verbieden, is het nuttig te weten wat de precieze definitie van een ‘radicale moslim’ is. Ik neem aan dat iemand die alcohol en drugs afraadt dat niet is? (Frans Denissen, Mechelen)

De Ruiter: Op zich is er niets mis met radicalisme. Veganisten zijn ook radicaal in hun levenskeuzes. Als mensen niet op een plaats willen komen waar alcohol geserveerd en muziek gedraaid wordt, kunnen we hen radicaal noemen, maar dat is niet verboden. Het wordt pas een probleem als radicalisme omslaat in fanatisme en ze met geweld hun doelen willen realiseren. Dan ga je over de grenzen van de rechtsstaat en moet er ingegrepen worden. Persoonlijk vind ik het maar niets dat mannen en vrouwen tijdens de lezingen van orthodoxe moslimprekers gescheiden zitten, maar dat is een moreel-ethisch oordeel. Pas als er geweld wordt gebruikt om die eis af te dwingen, moeten de daders zich voor een rechter verantwoorden.

VRAAG VAN DE WEEK

Veel salafisten kennen nauwelijks Arabisch. Bovendien zijn ze niet op de hoogte van de theologische meningsverschillen tussen Arabische geleerden. Kan een betere kennis van het Arabisch hun blik verruimen? (Warda C., Leuven)

De Ruiter: Het klopt dat veel jonge moslims die worden aangetrokken tot de orthodoxe islam van Marokkaanse origine zijn en weinig tot geen Arabisch spreken. Meer kennis van de taal is nooit een slechte zaak. Maar ik vrees dat het niet genoeg is. Er is vooral een mentaliteitsverandering nodig. Die jongeren moeten bereid zijn om kritisch naar zichzelf en hun geloof te kijken. Daarvoor hoeven ze geen Arabisch te kennen. Ik hoop dat leerkrachten kritische zin bijbrengen aan jongeren. Dat is echter geen makkelijke taak: het is nu eenmaal eigen aan pubers om weinig zin voor zelfreflectie en -kritiek te hebben.