‘De N-VA wint in zetels. Maar niet in machtsdeelname’

© BelgaImage
Ewald Pironet

Politiek gaat om macht. Belangrijker dan hoeveel procentpunten een partij wint of verliest bij verkiezingen is de vraag: wie zal de meeste schepenen en burgemeesters leveren? Professor Herman Matthijs berekende het voor de 13 centrumsteden en vergeleek met 2012.

Wie deelt na de stembusgang van 14 oktober de lakens uit? En hoe is de macht verschoven in vergelijking met de vorige lokale verkiezingen? Die vragen legde Knack voor aan professor Herman Matthijs (UGent, VUB). Hij sloeg aan het rekenen met de resultaten in de 13 Vlaamse centrumsteden: Aalst, Antwerpen, Brugge, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Mechelen, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas en Turnhout – in die steden woont een kwart van de Vlaamse bevolking. Een overzicht op 4 niveaus.


1. DE ZETELS

Centrumrechts behaalt, Vlaams Belang niet eens meegerekend, meer dan de helft van de zetels

‘Dit jaar zijn er 565 gemeenteraadsleden verkozen, tegenover 559 in 2012’, zegt Herman Matthijs. ‘Gent, Leuven en Roeselare hebben recht op 2 extra gemeenteraadsleden omdat hun bevolking is toegenomen.’ In 2012 behaalde de N-VA de meeste gemeenteraadsleden in de centrumsteden (148, of 26% van de te verdelen zetels) en dat is na 14/10 nog altijd zo: de partij moet wel 16 zetels inleveren, maar behaalt nog altijd 23% van de zetels. Zes jaar geleden had de SP.A het op één na hoogste aantal gemeenteraadsleden, met 21% van de zetels; nu tuimelde ze naar 14%. Dat is net zoveel als Groen. De CD&V zakt van 20% naar 18% maar heeft na de N-VA de meeste gemeenteraadsleden. De Open VLD wint 14 zetels en stijgt van 10% naar 13%.

De Open VLD en Groen slagen er beter in dan de N-VA om in coalities te raken.

Matthijs: ‘Interessant is de verschuiving die je ziet tussen links en rechts. Links (SP.A, Groen en PVDA) ging van 186 naar 182 zetels. Het grote verlies van de SP.A, min 37 zetels, wordt grotendeels goedgemaakt door de winst van Groen, plus 26 zetels, en de PVDA, plus 7 zetels. De andere partijen – CD&V, N-VA, Open VLD en Vlaams Belang – klommen van 360 naar 375 zetels, of van 62% naar 65%. Zonder Vlaams Belang, dat 26 zetels won, behaalt centrumrechts in de centrumsteden nog altijd 54% van de zetels.’


2. DE COALITIES

Het overwicht van de CD&V en de SP.A is gebroken

‘In 2012 was de N-VA de winnaar in zetels, maar niet in de deelname aan het bestuur’, zegt Matthijs. ‘De lokale macht bleef toen in handen van de socialisten en de christendemocraten.’ De N-VA mocht zes jaar geleden in 5 van de 13 centrumsteden schepenen leveren (Aalst, Antwerpen, Kortrijk, Mechelen en Sint-Niklaas). Maar de CD&V kwam in 10 steden aan de macht (Aalst, Antwerpen, Brugge, Leuven, Genk, Hasselt, Mechelen, Oostende, Roeselare en Turnhout), net als de SP.A (Brugge, Genk, Gent, Hasselt, Kortrijk, Leuven, Oostende, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout). De Open VLD, die toen minder dan de helft van het aantal gemeenteraadsleden van de N-VA had, zat toch in evenveel coalities als de partij van Bart De Wever (Antwerpen, Gent, Kortrijk, Mechelen, Oostende). Opvallend is dat Groen in 2012 zelfs in 7 centrumsteden (Genk, Gent, Hasselt, Mechelen, Roeselare, Sint-Niklaas, Turnhout) mee aan de macht kwam. ‘Meestal dankzij de kartels met SP.A’, aldus Matthijs.

En wat na de verkiezingen van 14 oktober? ‘We kennen de coalities nog niet in Antwerpen, Gent en Oostende, maar kunnen toch al enkele conclusies trekken’, zegt Matthijs. De N-VA heeft haar grote aantal gemeenteraadsleden al iets beter kunnen verzilveren. Ze is zeker van zes besturen (Aalst, Antwerpen, Hasselt, Kortrijk, Sint-Niklaas, Turnhout) en wie weet komt Oostende daar nog bij. Ook de CD&V zit in zeker zes besturen (niet in Hasselt, Kortrijk, Mechelen en Sint-Niklaas) en Antwerpen, Gent en Oostende worden daar mogelijk aan toegevoegd. De SP.A mag meebesturen in zes centrumsteden (niet in Aalst, Hasselt, Mechelen, Sint-Niklaas) en maakt ook kans in de drie steden waar nog wordt onderhandeld. De Open VLD zit zeker in zeven besturen (niet in Genk, Leuven, Roeselare en Turnhout). Dat is evenveel als Groen (niet in Aalst, Brugge en Kortrijk). En wie weet wat er in Antwerpen en Oostende voor beide partijen nog in zit. Opmerkelijk: de SP.A, de Open VLD en Groen doen het minstens zo goed als of zelfs beter dan de N-VA.

'De N-VA wint in zetels. Maar niet in machtsdeelname'
© ZAZA

‘De verkiezingen hebben het traditionele overwicht van de CD&V en de SP.A in de 13 centrumsteden gebroken’, zegt Matthijs. ‘De N-VA wist haar hoge aantal gemeenteraadsleden al vaker om te zetten, maar net als in 2012 is ze niet de winnaar als het om machtsdeelname gaat. De Open VLD en Groen slagen er beter in om met hun resultaat in coalities te raken.’


3. DE BURGEMEESTERS

De Open VLD slaat mogelijk een grote slag

Na de verkiezingen van 2012 kwamen er in de centrumsteden 4 burgemeesters van de SP.A, 3 van de CD&V, 3 van de N-VA, 2 van de Open VLD, en Turnhout kreeg een burgemeester van een CD&V-scheurlijst, Turnhout Iedereen Mee.

Hoe zit dat nu? Op dit moment heeft SP.A 1 burgemeester (Leuven) in de centrumsteden, maar daar kan Oostende bij komen. In het beste geval wordt het aantal socialistische burgemeesters gehalveerd. De CD&V blijft bij 3 burgemeesters (Genk, Roeselare, de partij verloor Hasselt maar won Brugge). De Open VLD is er ook in geslaagd haar twee burgemeesters te behouden (Kortrijk en Mechelen), en misschien kan ze de sjerp in Gent en Oostende ook veroveren. De N-VA slaagde er in haar aantal burgemeesters op te drijven tot 5 (naast Aalst, Antwerpen en Sint-Niklaas komen Hasselt en Turnhout erbij). Groen leverde tijdens de vorige bestuursperiode geen burgemeester, misschien slaagt de partij daar dit keer, in Gent, wel in. Matthijs: ‘In deze analyse zie je wel de opmars van de N-VA, maar als de Open VLD erin zal slagen om zowel in Gent als Oostende de sjerp in de wacht te slepen, slaat die partij een grote slag.’


4. DE PROVINCIES

De SP.A krijgt ook op dit niveau de zwaarste klappen

Na de provincieraadsverkiezingen in 2012 zaten de CD&V en de SP.A in alle 5 de Bestendige Deputaties. De Open VLD mocht in 4 provinciebesturen zitten (niet in Antwerpen), Groen in 2 (Limburg en Vlaams-Brabant), de N-VA in 1 (Antwerpen).

Na 14/10 heeft de N-VA 46 provincieraadsleden, de CD&V 40, Vlaams Belang 24, de Open VLD 23, Groen 21, de SP.A 18, de Union des Francophones 2 en de PVDA 1. Maar wie is er aan de macht gekomen in de provinciebesturen? De CD&V, zo blijkt, zit nog altijd in alle Deputaties. De N-VA maakt een grote sprong voorwaarts en bestuurt in 4 provincies (niet in West-Vlaanderen). De Open VLD ziet naast Antwerpen dit keer ook Oost-Vlaanderen aan haar neus voorbijgaan en zakt naar 3 provinciebesturen. Groen zit nog maar in 1 Bestendige Deputatie (Oost-Vlaanderen). Ook op dit niveau krijgt de SP.A de zwaarste klappen: zij zit alleen nog in het West-Vlaamse bestuur.

CONCLUSIE

Herman Matthijs: ‘Het is duidelijk dat de SP.A de meeste gemeenteraadsleden en ook op alle niveaus de meeste macht moet inleveren. De CD&V moet inbinden in de gemeentebesturen, maar behoudt haar macht als je kijkt naar de burgemeesters en de provinciebesturen. Wie aan macht wint, dat is diffuser. De N-VA behaalt wel de meeste gemeenteraadsleden en burgemeesters in de centrumsteden en krijgt een plaats in meer besturen, maar ook Open VLD en Groen doen het wat dat betreft beter dan de voorbije zes jaar. Zij verwerven veel meer macht dan je zou denken op basis van hun aantal verkozenen.’

De volledige studie van Herman Matthijs over de machtsverschuivingen na de verkiezingen van 14 oktober leest u hier.

Dit artikel verschijnt woensdag 24 oktober in Knack.

Partner Content