Vrije Tribune

‘Ijsberen horen niet in gevangenschap’

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

‘Net door het houden van ijsberen in gevangenschap geven we toe dat we falen in het behoud van deze buitengewone en prachtige wereld en zijn unieke en wonderbaarlijke natuur’, schrijft Catherine Khalil van DierAnimal.

Het nieuws ging deze zomer vrij onopgemerkt voorbij, maar Pairi Daiza werkt aan een nieuw project, een ‘koele wereld’ om ijsberen (Ursus Maritimus) in huis te halen. Het park schermt met het argument ‘behoud van bedreigde diersoorten’, terwijl de meeste dierentuinen de ijsbeer intussen uit hun assortiment hebben geband. En worden ijsberen werkelijk met uitsterven bedreigd, en hoe zit het eigenlijk met de mentale gezondheid van ijsberen in gevangenschap?

Ijsberen horen niet in gevangenschap.

Even terugspoelen naar 6 december 2006. In een Berlijnse dierentuin wordt Knut geboren, samen met een ander ijsberenjong. De beide dieren worden kort na de geboorte door hun moeder verstoten en vier dagen later overlijdt het broertje van Knut. Dierenverzorger Thomas Dörflein neemt de verzorging van kleine Knut op zich. Het schattig bolletje wol met die gitzwarte onschuldige oogjes, wordt al snel een publiekslieveling. Ruim 11 miljoen mensen bezoeken de dierentuin om Knut te zien. De miljoenen stromen binnen en de dierentuin registreert ‘Knut’ als handelsmerk. Knut sterft er uiteindelijk op vierjarige leeftijd. Maar het financiële succes en de media-aandacht laten ook andere dierentuinen dromen.

Hier in België bezit de Monde Sauvage d’Aywaille maar liefst drie ijsberen. Deze zomer haalde het park weer het nieuws toen er vanuit verscheidene hoeken alarmkreten klonken over de gezondheid van de ijsberen. Die moesten temperaturen van meer dan 30 graden verdragen, zonder dat ze in de schaduw konden schuilen. Een team van de Waalse minister van dierenwelzijn Carlo Di Antonio werd erbij geroepen en volgens het rapport van de UBEA (Unité du Bien-être animal), werden de regels wel degelijk gerespecteerd, en waren de dieren in goede conditie. Een eerder filmpje van deze zomer uit hetzelfde park toont nochtans het typische stereotiepe of zoochosis gedrag, het heen en weer lopen, wat een rechtstreekse uiting van frustratie, verveling en depressie is.

Ijsberen zijn zeezoogdieren en brengen grote delen van hun tijd in het water door. Ze leven op plaatsen waar het tussen de 10 en -68 graden is. Hun dikke vacht, die uit twee lagen bestaat, is dus aangepast aan het leven in dit erg koude klimaat. Te warme temperaturen kunnen dodelijk zijn voor de dieren. Zelfs in hun gewone habitat kunnen ze overhit raken, als ze achter een prooi lopen. Dat is ook de reden waarom ze de meeste achtervolgingen opgeven. Toch besloot de UBEA in zijn rapport dat de dieren in goede conditie zijn, zelfs tijdens de warme zomer van het afgelopen jaar. En dat terwijl deze dieren duidelijk niet aangepast zijn aan deze extreme temperaturen.

Ijsberen vertonen daarnaast niet-territoriaal gedrag, dit betekent dat ze niet gebonden zijn aan het bezetten of verdedigen van een territorium. Ze leggen soms duizenden kilometers af in een gebied met een oppervlakte tot 15,000 km2, op zoek naar voedsel en trekken rond in gebieden groter dan België. Ze gevangen houden op een oppervlakte van 3.900 m2 (wat hen te wachten staat in Pairi Daiza), is redelijk onwezenlijk.

Dat alleen al is een nachtmerrie voor de dieren, die bovendien ook nog eens geconfronteerd zullen worden met de dagelijkse stress van een massa (vaak lawaaierige) pottenkijkers. Hiermee worden de dieren herleid tot circusdieren.

Sommige dierentuinliefhebbers wijzen op het feit dat de levensverwachting van ijsberen in gevangenschap dubbel zo hoog is als die van dieren in het wild. Daartegenover kunnen we de vraag stellen waar we zelf voor zouden kiezen: 20 jaar een intens, vrij leven of 40 jaar in een isoleercel, waar we dagelijks hels lawaai te verwerken krijgen en af en toe een balletje tegen verveling mogen slaan?

Uit onderzoek blijkt tevens dat ijsberen in gevangenschap heel snel neurotisch worden omdat hun natuurlijk jachtinstinct onderdrukt wordt, waardoor geen enkele van deze dieren nadien nog in vrijheid kan worden uitgezet.

Toch spreekt Pairi Daiza over medewerking aan een internationaal kweekprogramma, met als doel de soort niet te laten uitsterven. Uiteindelijk betekent dat dat er gekweekt zal worden met met neurotische en zieke dieren om de soort in stand te houden. Vermits er geen dieren meer uit het wild gehaald mogen worden, zitten we binnen ettelijke jaren met een geïsoleerde genenpool van verzwakte dieren. Dat zijn geen goede vooruitzichten. Maar kleine ijsbeertjes doen het goed bij bezoekers, en zijn bijgevolg een heuse inkomstenbron.

Het voornemen is extra vreemd, zeker gezien het feit dat organisaties die zich bezighouden met het behoud van ijsberen (zoals bearconservation.org) absoluut gekant zijn tegen het fokken van ijsberen in gevangenschap.

Met hun ‘educatieve functie’ hebben dierentuinen jarenlang scholen en bezoekers aangetrokken, maar recent gepubliceerde onderzoeken brachten nog iets anders aan het licht. Zo is er het onderzoek van psycholoog Gail Melson die kort samengevat schrijft dat dierentuinkooien en -behuizingen juist de kloof mens-dier vorm geven. Ze leren kinderen net dat dieren geen recht hebben op vrijheid en privacy. Een ander onderzoek dat gepubliceerd werd in the Academic Journal, Conservation Biology schrijft dan weer dat in 62 % van de gevallen kinderen niets bijleren bij een bezoek aan een dierentuin. Het gaat zelfs zo ver dat een Amerikaanse studie geen overtuigend bewijs kon vinden dat dierentuinen enige educatieve waarden hadden en er dus op aandrong dat dierentuinen zouden stoppen dit te citeren daar het dus misleidend is.

De laatste jaren klinkt steeds meer het argument de dierentuinen meehelpen aan het ‘behoud van bedreigde diersoorten’. Maar in hoeverre is dit gefundeerd? En hoe zit het met de ijsberenpopulatie wereldwijd? Ijsberen leven in afgelegen en moeilijk te bereiken gebieden, exacte cijfers zijn er dus niet gekend. In 2005 werd de populatie op ongeveer 20.000 – 25.000 geschat. In 2015 stond de teller op 28.500, het hoogste cijfer dat geregistreerd werd sinds de dieren beschermd worden door het Internationaal verdrag van 1973. Sinds 2008 staan ze met de status ‘kwetsbaar’ op de IUCN rode lijst.

Met de huidige technologie is het mogelijk om een wereld met wilde dieren in 3D te creëren waar je zelf de illusie kunt wekken dat je door de dieren omringd wordt. Het spreekt dus voor zich dat de bouw van deze ‘koude wereld’ een volgens ons nutteloze investering is die beter gebruikt zou kunnen worden voor het in stand houden van de eigen leefwereld van de ijsberen.

Net door het houden van ijsberen in gevangenschap geven we toe dat we falen in het behoud van deze buitengewone en prachtige wereld en zijn unieke en wonderbaarlijke natuur. Het is overigens een feit dat zolang wij mensen ons eigen aandeel niet willen inzien in het uitsterven van soorten de Rode lijst van IUCN zal blijven groeien, en het is dus aan de bron dat we het probleem moeten aanpakken willen we streven naar een leefbare en duurzame wereld.

Catherine Khalil, Expert in Wildlife en Wildlife conservation bij de DierAnimal, de eerste unitaire, nationale en tweetalige partij voor dierenbelangen in België.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content