Kardinaal Danneels op 85-jarige leeftijd overleden

Godfried Danneels © Belga

Kardinaal Godfried Danneels is donderdag in Mechelen overleden. Hij was 85 jaar. Dat meldt kardinaal Jozef De Kesel.

Danneels overleed bij hem thuis in Mechelen. Hij was dertig jaar aartsbisschop van België en stond bekend om zijn progressieve uitspraken. Danneels genoot groot aanzien in binnen- en buitenland.

Op 4 juni 2008, de dag waarop hij 75 werd, diende kardinaal Danneels, zoals het kerkelijke recht het voorschrijft, bij paus Benedictus XVI zijn ontslag in als residerend aartsbisschop van Mechelen-Brussel. Het werd aanvaard op 27 februari 2010. Met zijn emeritaat trok Danneels zich terug uit het publieke leven.

Hij kon nu voluit aandacht schenken aan wat hem het meest dierbaar was: gebed, literatuur en andere vormen van kunst, en tijd voor vrienden en kennissen. Op uitdrukkelijk verzoek van paus Franciscus nam hij nog deel aan de gezinssynodes in 2014 en 2015.

Zijn reputatie raakte echter nog bezoedeld als gevolg van de pedofilieaffaire met de Brugse bisschop Roger Vangheluwe. Vooral de tapes die De Standaard eind augustus 2010 publiceerde, en waaruit blijkt dat Danneels had geprobeerd om de zaak discreet af te handelen, vormen een smet op zijn blazoen.

De laatste jaren ging zijn lichamelijke gezondheid achteruit. Donderdagvoormiddag is Danneels overleden in zijn woonplaats in Mechelen.

Zijn uitvaart vindt volgende vrijdag 22 maart plaats in de metropolitane Sint-Romboutskathedraal van Mechelen, zo bevestigt Geert De Kerpel, woordvoerder van kardinaal De Kesel en de bisschoppenconferentie. De dienst zal worden geleid door kardinaal De Kesel.

Ook Vlaams katholiek opinieblad Tertio nam afscheid. Lees: ‘Afscheid van christelijk humanist en consensuszoeker’

Het Vaticaan heeft donderdag op zijn website uitvoerig aandacht besteed aan het overlijden. Paus Franciscus van zijn kant heeft een rouwtelegram aan huidig kardinaal Jozef De Kesel gestuurd.

CD&V vol lof

Verschillende CD&V-kopstukken hebben op Twitter hun waardering geuit voor de overleden kardinaal Godried Danneels. Volgens CD&V-vicepremier Kris Peeters was Danneels ‘dertig jaar lang het milde en moderne gezicht van de katholieke kerk’.

‘Met een kerk in volle transformatie, maakte Danneels keuze om oude waarden met nieuwe verantwoordelijkheden voor leken te verzoenen. Als bruggenbouwer stond hij steevast op lijstje papabili’, zegt CD&V-voorzitter Wouter Beke. ‘Van kleine jongen in Kanegem tot Kardinaal. Dank aan Godfried Danneels om binnen de kerkmuren een progressieve wind te laten waaien’, tweette viceminister-president Hilde Crevits.

Minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem omschrijft Danneels als ‘een man die steeds aandacht had voor overleg en altijd inzette op wederzijds begrip. Een voorbeeld daarvan was zijn inzet voor de Interreligieuze dialoog tussen verschillende geloofsgemeenschappen’.

Bart Somers: ‘Zeer minzaam man’

Bart Somers heeft kardinaal Godfried Danneels goed gekend door zijn functie als burgemeester van Mechelen. ‘Hij was een zeer minzaam man’, zegt hij.

‘Ik heb hem goed gekend want wij hebben elkaar regelmatig ontmoet in het kader van onze beroepsuitoefening’, aldus Somers. ‘Hij was een zeer minzaam man, heel vriendelijk ook. Hij streefde altijd naar een goede samenwerking met de stad, ik heb heel veel respect en waardering voor hem.’

‘Een sterk merk’ voor de kerk

Als co-schrijver van een biografie omtrent kardinaal Godfried Danneels typeert Jürgen Mettepenningen donderdag de overleden kerkleider als een ‘monument’ en een ‘sterk merk’ van de roomskatholieke kerk in België, en als een ’topdiplomaat’ internationaal gezien.

Danneels was ‘niets minder dan een monument in de Belgische kerk’, een ‘wijs man’ en een ‘grote spirituele leider’, aldus Mettepenningen.

De kardinaal kon in een bevattelijke taal en met bevattelijke beelden zijn visie overbrengen, meent zijn biograaf. De vroegere aartsbisschop heeft dertig jaar aan het hoofd van de katholieke kerk in België gestaan. ‘Dat is lang. In die periode is de kerk heel veel geëvolueerd, de kerkbetrokkenheid nam af, maar hij bleef populair, een sterke vertegenwoordiger en een sterk merk’ van de kerk, aldus Mettepenningen.

Die roemt ook de rol van ’topdiplomaat’ die Danneels op internationaal niveau achter de schermen en vanuit zijn bescheidenheid speelde, bijvoorbeeld omtrent de kerk in China, Afrika en de bevrijdingstheologen.

De Belgische kerkleider kwam in 2005 in beeld om Johannes Paulus II op te volgen als paus. Maar dat ging niet door. ‘De kerk was te veel naar rechts opgeschoven, en het centrum ging daarin mee. Wellicht zag men Danneels als te links, te hervormingsgezind’, oppert Mettepenningen. Die beklemtoont dat met de verkiezing van Franciscus als opvolger van Benedictus XVI in de visie van Danneels een ‘nieuwe wind begon te waaien’.

De Belg, die mee op het balkon stond, zag een mogelijkheid dat zijn hervormingsagenda uitvoering zou krijgen, aldus nog Mettepenningen.

Rik Torfs: ‘Traditionele bisschop die heel goed met media kon omgaan’

‘Kardinaal Danneels was een traditionele bisschop die als een van de eerste heel goed met de media kon omgaan en met eenvoudige boodschappen een breed publiek kon bereiken. Hij was zowel aanwezig in diepgaande discussieprogramma’s als in lichte uitzendingen zoals met Mark Uytterhoeven. Hierdoor leek het alsof hij progressief was, maar dat was niet wezenlijk het geval’. Dat stelt hoogleraar kerkelijk recht Rik Torfs in een reactie op de dood van Danneels.

‘Danneels heeft gedurende drie decennia een grote rol gespeeld in de Belgische kerk. Hij was echter meer inspirator dan bestuurder en had slechts weinig invloed op belangrijke maatschappelijke beslissingen. In de abortusproblematiek bijvoorbeeld wordt steeds vooral gewezen op het optreden van koning Boudewijn. Wat het kindermisbruik in de kerk betreft blijkt uit de gesprekken die hij voerde met de neef van Vangheluwe dat zijn optreden niet meer aangepast was aan de huidige tijdsgeest en dat hij de problematiek niet scherp genoeg aanvoelde. Hij heeft de afgelopen decennia ook de toenemende secularisering niet kunnen verhinderen, al kan men zich de vraag stellen of iemand anders in zijn positie dat wel had gekund’, aldus Torfs.

Partner Content