‘Klimaatbonus lost niet alle problemen op, maar is onmisbaar puzzelstuk om gebouwenpark klimaatneutraal te maken’

‘De klimaatbonus is een onmisbaar puzzelstuk om naar een klimaatneutraal gebouwenpark te evolueren. Maar bijkomend sociaal en ruimtelijk beleid is zeker nodig’, reageert Benjamin Clarysse op vier onderzoekers die de de klimaatbonus in een opiniestuk noch sociaal noch ecologisch noemden.

Vier onderzoekers van KULeuven en de Universiteit van Antwerpen plaatsten kanttekeningen bij het voorstel van de milieubeweging om de woonbonus om te vormen tot een klimaatbonus voor energiezuinige woningen.

Even uitzoomen. Volgens de Vlaamse overheid moeten alle woningen klimaatneutraal zijn tegen 2050. Ze mogen maximaal 100 kWh/m2 verbruiken. Momenteel voldoet 97% van de woningen niet aan die norm. Daarvoor moeten we – vanaf nu tot 2050 – zo’n 80.000 tot 100.000 woningen per jaar renoveren, berekende het Vlaams Energieagentschap. Om even het contrast te schetsen: in 2016 werden er amper 13.000 renovatievergunningen uitgereikt in Vlaanderen. We zijn er dus nog lang niet.

Waarom renoveren we zo weinig?

De federale overheid schat de gemiddelde kostprijs voor een renovatie van een woning van 125m2 van 300kWh/m2 jaar tot 100kWh/m2 jaar in op zo’n 50.000 euro. In de toekomst zal dankzij het vernieuwde energieprestatiecertificaat (EPC) – het energielabel van een woning – de energieprestatie vermoedelijk zwaarder doorwegen in de prijs. Zuinige woningen worden duurder, bij energieverspillende huizen gaat wat van de prijs af. Daardoor blijft er bij die woningen meer geld over voor een grondige renovatie.

Toch blijven dergelijke bedragen voor de meeste mensen niet haalbaar. Daarom is het cruciaal dat de Vlaamse overheid krachtige hefbomen inzet om de meerkost te helpen dragen die zich (nog) niet terugverdient via de lagere energiefactuur na de renovatie.

De geldverslindende woonbonus

Miljarden euro’s zijn er al gegaan naar de woonbonus: een belastingaftrek voor wie minstens tien jaar leent, om een eerste eigen woning te kopen. Het idee was om een eigen woning dichter binnen handbereik te brengen. Nobele bedoelingen, perverse effecten: sinds de invoering van de woonbonus is de aankoopprijs voor koppels met gemiddeld 13.000 euro gestegen. Dit bovenop de ‘gewone’ prijsevolutie die we zagen voordat de woonbonus bestond. De enigen die hier voordeel uit halen, zijn banken en de immosector.

Van woonbonus naar klimaatbonus

We stellen voor om woonbonus om te vormen tot een klimaatbonus. Die nieuwe bonus krijg je – vanaf jaar 1 – voor je hypothecaire lening op voorwaarde dat je woning 5 jaar na aankoop het A-label haalt. Je kan renoveren, je kan slopen en hernieuwbouwen, of je kan natuurlijk ook gewoon een kant en klare zuinige woning aankopen: aan jou de keuze. Resultaat: de klimaatbonus zal woningen zonder A-label minder aantrekkelijk, en dus betaalbaarder maken dan woningen met een goede energiescore. Ze hebben immers niet meer vanzelf recht op een bonus, want er is eerst nog een grondige energierenovatie nodig.

Klimaatbonus voor huurwoningen

We zijn het eens met de stelling dat ook verhuurders beroep moeten kunnen doen op de klimaatbonus. Maar voor huurwoningen is waarschijnlijk nog een extra duwtje in de rug nodig. Vanaf 2020 mogen woningen enkel nog verhuurd worden als ze minstens 4 cm dakisolatie onder de pannen hebben. Dat is peanuts. We rekenen erop dat de overheid de energetische verplichtingen voor huurwoningen stevig aanscherpt. Vorige week lanceerde de Koning Boudewijnstichting de nieuwe Barometer Energiearmoede. Daaruit bleek dat huurders twee tot driemaal zoveel kans lopen om in energiearmoede te vallen dan eigenaars, en het verschil wordt steeds groter. Een inhaalbeweging van de huurwoningen is dringend nodig.

Ondersteuning van huur en verhuis

Een instrument als de klimaatbonus lost natuurlijk niet alle problemen op. Daarom stelt Bond Beter Leefmilieu ook voor om een deel van het geld dat nu naar de woonbonus gaat, te heroriënteren naar sociale huurondersteuning. Om verhuizen aan te moedigen, pleit Bond Beter Leefmilieu voor een verlaging van de registratierechten. Op die manier zijn de transactiekosten bij verhuizen lager, en kunnen mensen gemakkelijker dichter bij hun werk of bij de school gaan wonen.

The bigger picture

In 2050 zullen naar schatting meer dan 95% van de bestaande woningen er nog steeds staan. De klimaatbonus is niet het geschikte instrument om onze rommelige open ruimte aan te pakken. Daarvoor doet Bond Beter Leefmilieu een rist andere voorstellen. De volgende Vlaamse regering moet bijvoorbeeld absoluut werk maken van de betonstop, zodat we in de eerste plaats bouwen in stads- en dorpscentra in plaats van overal open ruimte in te nemen. Ook het afbouwen van de voordelen van salariswagens met tankkaarten, of het invoeren van een slimme kilometerheffing past in dit plaatje. Ook dit zal mensen aanmoedigen om voor nabijheid te kiezen.