Is kunst een mensenrecht? Artikel 27 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens beweert in ieder geval van wel. Els Rochette, artistiek directeur van Globe Aroma, past dat artikel met haar Brusselse cultuurhuis toe door zich open te stellen voor iedereen die moeilijk toegang heeft tot cultuur, en won daarom zaterdag de Prijs voor Mensenrechten van de Liga voor Mensenrechten.
Globe Aroma kwam in februari uitgebreid in het nieuws: de politie viel binnen en pakte verschillende mensen zonder papieren op. ‘Zo’n inval zet je met beide voeten stevig op de grond’, vertelt Els Rochette, artistiek directeur van Globe Aroma. ‘Als ik in een naïeve bubbel leefde, dan werd die begin dit jaar ruw doorprikt. Hier, in Brussel, word je voortdurend met diversiteit geconfronteerd en zou je denken dat ook mensen zonder papieren geen struikelblok zijn. Dan voel je plots de repressie vanuit je eigen regering, die je tegelijkertijd subsidieert: dat voelde heel schizofreen.’
‘Naar papieren vragen we hier niet’
Globe Aroma is een open artistiek huis voor iedereen die kunst wil maken. ‘We staan open voor iedereen die geen of moeilijk toegang heeft tot de bestaande culturele plaatsen. Die hebben vaak barrières: er zijn de prijzen, de culturele codes… Hier vinden ze een huis waar iedereen zich welkom mag voelen en waar iedereen zijn talenten mag benutten. Naar papieren vragen we hier niet.’ Toch zijn er ook regels, benadrukt Rochette. ‘Je bent welkom als je anderen respecteert: vrouwen evenveel als mannen, andere religies, andere huidskleuren. We geven voorrang aan nieuwkomers die het moeilijk hebben, maar er lopen hier ook kunststudenten en personen uit de wijk rond: iedereen die het elders moeilijk heeft om te creëren.’
We staan open voor iedereen die geen of moeilijk toegang heeft tot de bestaande culturele plaatsen.
‘Het is vreselijk om in je eigen huis plots geen rechten meer te hebben: geen recht om te telefoneren, geen recht om de voorzitter te bellen, geen recht om naar het toilet te gaan. Mensen die de inval filmden, werden verplicht om de beelden te wissen. Het was een overrompeling. Choquerend, wetende dat veel mensen hier zulke situaties net ontvlucht zijn.’
Een van hen is Yahya, afkomstig uit Mauretanië. In zijn geboorteland was hij journalist, hier schildert en tekent hij vooral. Gevraagd naar het beeld dat hij van zijn eigen toekomst heeft, reageert hij gelaten. ‘Ik weet het niet. Ik heb geen plannen. Ik ben volkomen geblokkeerd. Ik hoop dat ik kan terugkeren als het in mijn land beter gaat. Globe Aroma helpt me intussen mijn leven zin te geven.’
Yahya was er niet tijdens de inval, zijn broer Jiyed wel. Hij is een van de zeven mensen die werden opgepakt, en een van de twee mensen die niet meteen werden vrijgelaten. ‘Ik heb 117 dagen opgesloten gezeten; ik weet niet waarom ze me nadien hebben vrijgelaten. Ik ben meteen terug naar hier gekomen.’ Jiyed maakte gedichten voor het project Words, Words, Words. ‘Dat is een gesprek met de dertig artikelen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Voor elk artikel hebben we een politiek gedicht geschreven. Die van mij zijn in klassiek Arabisch. Momenteel worden ze vertaald – ik wil graag dat zoveel mogelijk mensen ze begrijpen.’
Kunst voor iedereen
‘We proberen steeds over de mensenrechten te waken, door ze te blijven uitdragen én uitdagen’, vertelt Rochette. ‘In Words, Words, Words doen we dat in negen talen, om zoveel mogelijk mensen aan boord te krijgen en om hen te tonen dat hun stem belangrijk is. We maken kunst toegankelijk. Kunst is terecht een mensenrecht. Met het project Art for All organiseren we honderdtwintig activiteiten per jaar. Er zijn activiteiten voor volwassen nieuwkomers, er is per maand een culturele uitstap voor kunstenaars die naar hier komen, en ook een voor families met kinderen. Vaders en moeders die hun partner zijn verloren in een oorlog, zijn dan ook heel blij dat ze zo’n uitstap kunnen doen met hun kinderen. We zijn open van 10 uur ’s ochtends tot 22 uur ’s avonds, elke dag. We zijn een plaats om te schilderen, te schrijven, kleren te ontwerpen en te maken, voor dans, voor theater. Dat alles doen we met vijf vaste medewerkers en een hoop vrijwilligers. Zonder hen zou het niet lukken.’
Wat wil Els Rochette graag verwezenlijken met Globe Aroma? ‘Ik hoop dat we mensen die hier toekomen nog meer kunnen ondersteunen: nog meer inzetten op talentontwikkeling, op het delen van kennis, op het uitbouwen van een netwerk. Er zit een enorm potentieel bij de mensen die hier komen, dat momenteel niet wordt aangeboord omdat zij de weg niet vinden naar kunst. Ik sta telkens weer versteld van hun draagkracht, hoe die mensen nog rechtstaan, toch nog kunnen dromen om hun toekomst op te bouwen. Zij hopen dat hun kinderen nooit moeten meemaken wat zij hebben meegemaakt – dat is de drijfveer voor iedereen die alles achterlaat om naar het andere eind van de wereld te trekken.’
En wat denkt Rochette over het winnen van de Prijs voor Mensenrechten van de Liga voor Mensenrechten? ‘Ik vind het uiteraard een eer dat wij, als erkende kunstorganisatie, deze prijs hebben gewonnen. Het is fantastisch dat je binnen de kunstensector een verschil kunt maken in het opkomen voor de Rechten van de Mens. Ik denk dat het de kunstensector in zijn geheel een beetje uit zijn ivoren toren haalt, dat zie je de laatste jaren meer en meer. Dat doe je als kunstenaar: de samenleving uitdagen, en zoeken naar wat je eraan kunt bijdragen door middel van artistieke projecten. Het is kunst die de mens tot mens maakt, niet een stukje papier.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
