Woensdag getuigt gewezen staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) in het parlement over de visa-affaire. De Kamerleden zijn alvast van plan om hem het vuur aan de schenen te leggen. ‘Als hij geen klare wijn schenkt, dan gaan we voor een echte onderzoekscommissie.’
In de hele commotie rond klimaatjongeren, sms-acties en een ontslagnemende minister, is het dossier-Kucam wat naar de achtergrond verdrongen. Daar komt woensdag verandering in. Na enkele hoorzittingen met onder andere de Dienst Vreemdelingenzaken (DVZ) en diplomaten, is het dan de beurt aan Theo Francken (N-VA).
Even terugspoelen naar januari. Toen brak de zogenaamde visa-affaire in alle geweld uit. Na de communicatie van het parket en een reportage van Eén-programma Pano bleek dat een Mechels N-VA-gemeenteraadslid genaamd Melikan Kucam werd aangehouden. Hij wordt ervan verdacht zich te hebben verrijkt in het kader van de toekenning van humanitaire visa aan christenen uit Irak en Syrië. Kucam was immers een tussenpersoon die lijsten opstelde voor het kabinet van Theo Francken, toen nog staatssecretaris. Sommen tot 10.000 euro voor een plaats op de lijst doen de ronde.
De hele commotie bracht Francken in nauwe schoentjes, al kon hij meteen rekenen op de steun van zijn partijvoorzitter Bart De Wever. Hoe dan ook besliste de Kamercommissie Binnenlandse Zaken om over te gaan tot hoorzittingen. Met woensdag als speciale gast: Theo Francken.
De parlementsleden staan klaar om de N-VA’er het vuur aan de schenen te leggen. Er blijven nog heel wat vragen onbeantwoord, zegt CD&V-Kamerlid Nahima Lanjri. ‘Mensen die de normale weg volgden voor een humanitair visum worden gescreend door DVZ. Maar via de lijst-Kucam is er blijkbaar een sluipweg via het kabinet ontstaan. Dé vraag is: waarom werd DVZ buitenspel gezet?’
Stonden die mensen op de lijst omwille van kwetsbaarheid of omwille van hun portemonnee?
Een andere vraag die Francken voor de voeten zal geworpen krijgen is zijn beslissing om niet naar de politie te stappen toen hij berichten hoorde rond onregelmatigheden.
‘Hij ving de eerste geruchten op in september en nadien nogmaals in december’, zegt Wouter De Vriendt (Groen). ‘Maar vanaf je hoort dat het systeem zo lek is als een zeef – of zelfs gecorrumpeerd is – dan onderzoek je dat of stap je naar het gerecht. Francken, die anders zo streng is, heeft blijkbaar nooit een probleem gehad om de deur open te zetten voor louche vertrouwenspersoon.’
Lanjri beaamt: ‘Hij noemt ngo’s mensensmokkelaars, maar stapte vreemd genoeg niet naar justitie bij geruchten over fraude en mensensmokkel binnen zijn eigen bevoegdheid.’
Transparantie
De Kamerleden zien hun kans schoon om Franckens beleid van de afgelopen jaren op de korrel te nemen. ‘Toen Francken aftrad had ik nog zestien schriftelijke vragen openstaan’, zegt Monica De Coninck (SP.A). ‘Vier van die vragen gingen over humanitaire visa. We konden onze controlefunctie als parlement gewoon niet uitoefenen.’
Ook Lanjri stelt al jarenlang vragen over de procedure rond humanitaire visa. ‘Bij de reddingsoperatie met ngo Sant’Egidio was er een contract tussen de staatssecretaris en de organisatie. Die mensen werden gescreend en geselecteerd op basis van hun kwetsbaarheid. Bij de lijst-Kucam weten we het niet of dat het geval was. Stonden die mensen op de lijst omwille van kwetsbaarheid of omwille van hun portemonnee?’
‘Er is een wildgroei aan reddingsoperaties ontstaan zonder duidelijk systeem en zonder omkadering’, zegt De Vriendt. ‘Die van Sant’Egidio was het meest omkaderd. Maar de operaties erna geven de indruk à la tête du client te zijn gebeurd.’
‘De Belgische consul in Beiroet, Jean-François Parmentier, zei dat hij een mail had gekregen van een kabinetsmedewerker van Francken om Kucam als “bevoorrecht contactpersoon” te beschouwen. Parmentier heeft zelf gezegd dat het zeer ongebruikelijk was dat die mail rechtstreeks vanuit het kabinet komt. Dat Francken werkte met tussenpersonen die gelieerd waren aan N-VA is te gek voor woorden en neigt naar vriendjespolitiek. Dat is onaanvaardbaar.’
Dat Francken werkte met tussenpersonen die gelieerd waren aan N-VA is te gek voor woorden en neigt naar vriendjespolitiek.
Meerderheid noch oppositie stelt de discretionaire bevoegdheden van de staatssecretaris nochtans in vraag. Hiermee kan een regeringslid in uitzonderlijke gevallen humanitaire visa toestaan. De parlementsleden grijpen nu wel hun kans om een lans te breken voor meer transparantie.
‘Francken heeft onzorgvuldig bestuurd’, zegt De Coninck. ‘Hij is op een bepaald overmoedig geworden. Hij heeft die groep christenen gebruikt om te tonen dat hij wél menselijk was. Hij had nochtans een goede procedure kunnen uitwerken zoals met Sant’Egidio.’
Groen heeft zelfs een wetsvoorstel klaar om een kader te scheppen. ‘Wij zetten het criterium kwetsbaarheid bovenaan’, zegt De Vriendt. ‘Bovendien vinden we dat altijd moet gewerkt worden met de VN of erkende ngo’s.’
‘Daarnaast is er nood aan meer betrokkenheid van het parlement’, vervolgt hij. ‘We moeten de minister verplichten om met een jaarverslag naar het parlement te komen met daarin wie een visum kreeg en met welke organisaties er is gewerkt. Het mag niet afhangen van de goodwill van de minister of het systeem goed functioneert. Met een staatssecretaris als Francken was het hek van de dam.’
Onderzoekscommissie
Vraag is natuurlijk in welke mate Francken zal meewerken aan de hoorzitting. Strikt genomen is de N-VA’er niet verplicht om alle vragen te beantwoorden.
‘Hij moet nu klare wijn schenken, want vier jaar lang is dat niet gebeurd’, zegt De Vriendt. ‘We hebben dan ook een stok achter de deur. Samen met Ecolo hebben we het verzoek voor een onderzoekscommissie ingediend. Als Francken weigert vragen te beantwoorden, dan gaan we dat verzoek laten agenderen.’
Volgens De Vriendt zou zo’n onderzoekscommissie de steun kunnen genieten van meerderheidspartijen CD&V en Open VLD. Lanjri houdt de boot evenwel nog af. ‘Laten we eerst deze hoorzittingen afwerken. Na Francken komt er nog een met huidig minister Maggie De Block (Open VLD). Bovendien is het onderzoek van het parket nog steeds lopende en daar heb ik alle vertrouwen in.’
Toch verwachten de politici dat Francken open kaart zal spelen woensdag. Monica De Coninck zet zich al schrap: ‘Het zal wel één grote Theo-show worden.’
Lanjri hoopt vooral dat Francken ‘niet alles op één hoopje gooit’. ‘N-VA probeert voortdurend mist te spuien. Maar het is aan ons en aan de media om de juiste vragen te stellen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
