Herman Loos

‘Sommige mensen werken alleen nog omdat ze goedkoper zijn dan een machine’

Herman Loos Docent filosofie (Odisee) en sociologie (AP Hogeschool) en auteur van 'Homo Deliveroo' (EPO)

Socioloog Herman Loos werkte zeven jaar aan de onderkant van de arbeidsmarkt en schreef er een schrijnend, soms cynisch boek over. Knack biedt u een fragment aan, over de periode dat hij in een fabriek werkte die handelt in wegwerpproducten. Er vallen jobs weg door de geleidelijke automatisering van arbeid, zoals het plooien van dozen. Maar dat leidt aanvankelijk niet tot onrust onder de werknemers.

Eerlijk gezegd zijn er weinig beroepen waarvan ik me niet kan inbeelden dat ze binnen afzienbare tijd door robots overgenomen kunnen en zullen worden. Van de meest ingenieuze medische ingreep tot het banale plooien van een doos: uiteindelijk zullen robots alles overnemen. De eerste vraag die je jezelf moet stellen wanneer je dozen staat te plooien, is dus: waarom sta ik hier nog?

Sommige mensen werken alleen nog omdat ze goedkoper zijn dan een machine.

Michel weet het wel. Hij is de Lucky Luke van het dozen plooien, Michel plooit sneller dan zijn schaduw. En sneller dan de plooimachine die Gers Equipement, job negen, ooit uittestte. Maar het verhaal begint niet bij de machine, eerst moet de ‘Chinees’ nog passeren. Het laatste seizoen werkte bij Gers Equipement een Vietnamees, Tan, die door het merendeel van de collega’s ‘le Chinois‘ werd genoemd. Alles wat er een beetje oosters uitziet, is Chinees, toch? Hoe dan ook, de afdeling uit Toulouse bracht ons een bezoekje. De ploegbaas van Toulouse stoefte hard met zijn ‘Chinees’ die een stapel van vierenvijftig kartons in drie minuten kon plooien, iets waar de gemiddelde werknemer toch al gauw vijf minuten aan besteedt. Dus legde Michel, vijftien jaar plooiervaring en een natuurtalent, vierenvijftig kartons op tafel en plooide ze voor de neus van de ploegbaas van Toulouse in twee minuten vijfenveertig seconden, ondertussen nog wat extra show verkopend zoals een doos met de ogen dicht plooien en de dozen van de ene naar de andere hand jongleren. Nu gij.

Later kwamen ze dus met een plooimachine op de proppen. Ook tegen die machine won Michel, en dat verhaal is intussen zo vaak verteld dat niemand nog echt weet hoe de vork nu eigenlijk in de steel zit. Deze keer vertelt Mario het verhaal, aan iedereen en niemand in het bijzonder. Michel is er niet, die is al enkele maanden thuis. Hij moet aan beide handen geopereerd worden. Tendinitis. Voor hij uitviel kon hij met moeite nog een tas koffie tillen. Michel is tweeënvijftig. Opgewerkt.

'Sommige mensen werken alleen nog omdat ze goedkoper zijn dan een machine'
© Epo

Mario is een wat speciaal geval. Niet dom, of in ieder geval niet onwetend. In de fabriek zijn de meeste collega’s onwetend, waarmee ik bedoel dat ze buiten hun eigen bubbel van werk, familie en het verloop van hun favoriete soapseries van niets op de hoogte zijn. Het is een type dat wat te vaak wordt opgevoerd in televisieprogramma’s die mikken op de lach uit de onderbuik, genre ‘De ideale wereld goes Tienen’, beetje lachen met de domheid van mensen – een misskandidate die niet weet hoeveel eieren er in een dozijn zitten ‘want dat hangt toch af van het doosje’.

Mario is iemand die best iets weet, over politiek, over geopolitiek zelfs. Met hem mag ik tijdens het plooien al eens discussiëren over de migratiepolitiek van Angela Merkel of Justin Trudeau – hij heeft een hekel aan Trudeau. Want hij is tegen migratie, zeker naar Canada, want zijn vader woont in Canada en op termijn zou hij ook naar daar willen migreren. Maar dan zonder moslims, hij is tegen moslimmigratie. Al de rest maakt eigenlijk niet zoveel uit. Maar dat Trudeau moslims verwelkomt in zijn toekomstige thuisland, spreekt dus niet in het voordeel van de Canadese premier.

Mario is eind dertig, heeft een nieuw samengesteld gezin met een blondine met dikke borsten en vier kinderen. Zo vertelt hij het altijd: eerst die blondine met dikke borsten, dan de kinderen. Alle soorten werk heeft hij gedaan en dozen plooien bij Gers Equipement is zo slecht nog niet: ‘Ik heb ooit in een taartenfabriek gewerkt aan de band. Dan moest ik helemaal ingepakt in een veiligheidspak, met oordoppen en mondmasker, haarnetje en handschoenen, weggestoken achter een glazen wand, met een pincet op elke taart één framboos leggen. Op elke taart die voorbijkwam, één framboos, altijd op dezelfde plaats, zeven uur per dag, vijf dagen per week. Dan ga je een doos waarderen, waar je – wat is het – vijftien of twintig verschillende handelingen aan mag uitvoeren.’

En dan komt het verhaal van de ‘Chinees’ van Toulouse, de vierenvijftig dozen. ‘En ge kent Michel.’ Ja, wij kennen Michel. Vijf minuten verder in het verhaal komt de plooimachine binnengereden en staat Michel tegen die machine te plooien. ‘En het beste: Michel wint! Kunt ge u dat voorstellen? Michel wint van die machine.’

‘Mario, ge weet toch waarom wij hier staan te plooien?’

‘Wat bedoelt ge?’

‘Dat wíj hier staan te plooien. Die machine gaan wij niet verslaan.’

‘Hoezo? Michel plooit toch sneller. Ja, ooit zal dat die machine worden. Maar nu toch niet, Michel is toch gewoon sneller dan die machine?’

‘Ja, maar ge weet toch waarom het die machine nu nog niet is?’

‘Omdat wij beter zijn.’

‘Zever. Dan kopen ze twee machines. Of vier. En een machine kan vierentwintig uur per dag dozen plooien. En ze moet niet zoals Michel elk half uur buiten gaan roken. En ik heb ook nog nooit gehoord van een machine die uitvalt met tendinitis.’

Ja, een feestje verbrodden moet je mij niet leren.

Dus zeg ik: ‘Mario, wij staan hier enkel nog omdat we goedkoper zijn dan die machine. Omdat de investering in machines vandaag om een of andere reden nog niet mogelijk is. Want vorig jaar is de chaîne geïnstalleerd en dat was een investering van 8 miljoen euro. Je moet volgen. Vorige maand hebben wij alle cijfers gehoord van het management, feestelijk gepresenteerd. Ik weet niet wat jij hebt onthouden, maar ik heb begrepen dat dankzij het nieuwe systeem de retourdienst vanaf volgend jaar draait met gemiddeld drie voltijds equivalenten minder en de chaîne met twee en een halve minder. En door het nieuwe systeem om te monteren met kunststof steunbalkjes en minder nietjes, waardoor dozen gerecupereerd kunnen worden, valt anderhalve voltijdse minder te verwachten. Met hoeveel staan wij hier? Zes. Hoeveel zullen er dat volgend seizoen nog zijn? Vier à vijf. Dat is wat ik onthouden heb. En Michel? Vraag anders eens wanneer hij nog eens zelf pasta heeft gemaakt, wat hij zo graag doet. Hij kan verdomme nog geen ei meer door de bloem roeren.’

En als ik dan de hele groep stil heb en haat in de lucht hangt, haal ik de dolk boven voor de finale steek.

Het probleem is niet eens dat robots onze job overnemen. Het probleem is dat die robots ons eigendom niet zijn.

‘En het probleem is niet eens dat robots onze job overnemen. Het probleem is dat die robots ons eigendom niet zijn. Ze nemen niet zomaar onze job over, want dat is een zegen, maar ons inkomen. Het probleem is niet dat onze jobs geautomatiseerd worden, het probleem is dat wij er niets voor in de plaats krijgen behalve een activeringsbeleid dat ons naar een nieuwe klotejob stuurt tot we ook daar weer overbodig zijn geworden.’

En dan zwijg ik nog over het feit dat ‘wij’ verantwoordelijk zijn voor het feit dat we door een machine worden vervangen. Want zo werkt humanresourcesmanagement: jij bent altijd zelf verantwoordelijk voor je eigen parcours. Geen vakbonden nodig, geen gemeenschappelijke belangen, geen sociaal overleg. Nee. Doe jij nou maar een beetje meer je best om iets te leren wat een computer niet beter kan en als je het dan wil doen tegen een lager loon dan een andere sukkelaar, heb je gewoon een job. Zie je wel? Jouw verantwoordelijkheid – maar wij hebben de oneindige goedheid je daarin te helpen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content