Vier op de tien ziekenhuizen in de rode cijfers: ‘Toestand is dramatisch’

Vier op de tien algemene ziekenhuizen (privé en publiek) in België zijn verlieslatend. Dat blijkt woensdag uit een financiële studie van Belfius bij alle 92 ziekenhuizen.

Tijdens de vorige analyse van Belfius een jaar geleden ging het nog om goed 30 procent. Liefst 24 ziekenhuizen kampen voor 2017 met een negatieve cashflow. De toestand is dramatisch, klinkt het bij de sectorverenigingen.

Het courant resultaat van de algemene ziekenhuizen is verder gedaald tot 29 miljoen euro of nog maar 0,2 procent van de omzet, wat volgens Belfius de financiële kwetsbaarheid van de instellingen onderlijnt. Liefst 39 instellingen vertonen een tekort voor 2017. ‘De sector gaat als een Titanic op een ijsberg af’, waarschuwt Belfius-hoofdeconoom Geert Gielens.

De komende jaren zal de ziekenhuissector volgens Belfius nochtans voor grote uitdagingen staan, met gevolgen voor zowel de werking als voor de organisatie en financiering.

Zo zijn er maatschappelijke ontwikkelingen als de vergrijzing, digitalisering van de economie en evolutie van de medische technieken. Maar de sector zal ook het hoofd moeten bieden aan de implementatie van hervormingen ingevoerd door de federale en regionale overheden. De omzet steeg in 2017 met 2,7 procent tot 14,51 miljard euro, vooral gestuwd door de evolutie van de farmaceutische producten (+11,1 procent, onder andere door dure medicatie voor oncologie en immunologie) en de forfaits (+4,7 procent).

Het budget van de financiële middelen (dat de overheid toekent als dekking van de opname- en verblijfskosten van patiënten in het ziekenhuis) en de erelonen, de hoofdcomponenten van de omzet, lieten opnieuw een vertraging optekenen: de erelonen stegen beperkt (+2,1 procent), het budget financiële middelen daalde lichtjes (-0,1 procent). De personeelskosten (+3,7 procent) stegen voor het tweede opeenvolgende jaar sterker dan de omzet. Die toename viel weliswaar eerder te verklaren door een stijging van de gemiddelde loonkosten (+3,0 procent) dan door een groei van het aantal werknemers (+0,7 procent). De klassieke hospitalisatiediensten, die al enkele jaren stagneren, vielen in 2017 terug.

Ten opzichte van 2016 nam het aantal opnames zonder chirurgische daghospitalisatie af met 0,7 procent, terwijl het aantal ligdagen daalde met 2,4 procent. Het aantal opnames met chirurgische daghospitalisatie daalde in 2017 met 1,2 procent. De gemiddelde verblijfsduur blijft op de meeste diensten teruglopen en komt nu voor alle soorten bedden samen uit op 7 dagen.

De algemene ziekenhuizen blijven wel even veel investeren (bijna 1,5 miljard euro in 2017), maar dat bedrag zit geconcentreerd in enkele ziekenhuizen met grote (nieuwbouw)projecten.

‘De analyse maakt duidelijk dat er voor de meeste algemene ziekenhuizen weinig tot geen financiële ademruimte meer is, en dat terwijl er zich fikse uitdagingen aandienen’, zegt Margot Cloet, gedelegeerd bestuurder van Zorgnet-Icuro. ‘De in 2017 opgelegde besparingen hebben de marge letterlijk opgegeten, en zullen dat nog meer doen wanneer de besparingen op volledige kruissnelheid komen. De grens met het faillissement is flinterdun geworden.’

Cloet wijst erop dat verder besparen op personeel alvast zo goed als onmogelijk is. ‘We hebben in België vandaag 1 verpleegkundige per 11 patiënten, waar het Europees gemiddelde op 1 verpleegkundige per 8 patiënten ligt.’

Zorgnet-Icuro is vragende partij voor het vormen van ziekenhuisnetwerken en een nieuwe ziekenhuisfinanciering die daarop inspeelt. ‘Maar de netwerken zullen niet meteen de broodnodige financiële marges creëren’, klinkt het. ‘De netwerken zullen precies in die opstartfase nood hebben aan financiële stabiliteit en voorspelbaarheid’, aldus Cloet.

SP.A: ‘Minister De Block duwt ziekenhuizen verder naar de financiële afgrond’

Minister van Volksgezondheid Maggie De Block duwt de ziekenhuizen dieper in het rood. Dat zegt sp.a-Kamerlid Monica De Coninck woensdag in een reactie op een studie van Belfius, waaruit blijkt dat vier op de tien algemene ziekenhuizen in België verlieslatend zijn. Van de grote hervorming van het ziekenhuislandschap van De Block is vandaag op het terrein weinig te merken, klinkt het.

Die aangekondigde hervorming is volgens De Coninck, die zelf een herstructurering van de Antwerpse openbare ziekenhuizen doorvoerde, ‘absoluut nodig’. Dat De Block ziekenhuisnetwerken wil, waarbij de kosten gedrukt kunnen worden door gemeenschappelijke aankopen, is volgens De Coninck evident in de theorie. ‘Maar in de praktijk moet daarvoor eerst geïnvesteerd worden. Vergelijk het met een koppel dat gaat samenwonen. Op termijn is dat voordelig, maar eerst zijn er investeringen nodig in woning, huisraad … ‘

De dramatische situatie die geschetst wordt in de Belfius-studie is ‘precies waar we minister De Block voor gewaarschuwd hebben’, zegt De Coninck. ‘Vorig jaar heeft ze de kar voor het paard gespannen door 100 miljoen weg te snijden uit het budget van de ziekenhuizen. Dat vandaag blijkt dat in 2017 20 procent meer ziekenhuizen in de slechte papieren belandde, is dus niet verwonderlijk.’

De Coninck verwijt de minister een cynische aanpak. ‘Het lijkt wel of De Block aanstuurt op faillissementen om zo haar hervorming af te dwingen.’ Volgens het sp.a-Kamerlid moet de financieringswijze van de ziekenhuizen bekeken worden. ‘Er is vandaag een spanningsveld rond de financiële regeling, waarbij ziekenhuismanagers in de tang genomen worden door artsen van bepaalde specialisaties. Die willen zo weinig mogelijk afdragen aan een ziekenhuis en anders dreigen ze er al snel mee om van ziekenhuis te veranderen.’

De Coninck beklemtoont wel dat het zeker niet om alle specialisaties gaat. ‘Er is een groot verschil tussen bijvoorbeeld radiologen en kinderartsen. De Block moet daarom de financieringswijze van de ziekenhuizen herbekijken en ze doet dat niet grondig.’

Maggie De Block: ‘Noodzakelijke stappen gezet, vaak tegen veel weerstand in’

Voor de twee pijlers van het hervormingsplan voor de ziekenhuissector, de netwerkvorming tussen ziekenhuizen en een meer geïntegreerde financiering, ‘heb ik noodzakelijke stappen gezet, vaak tegen veel weerstand in’. Dat meldt minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) woensdag in een reactie op een studie van Belfius, waaruit blijkt dat vier op de tien algemene ziekenhuizen in België verlieslatend zijn.

‘In 2014 was al heel duidelijk dat de overheidsbudgetten in het versnipperde ziekenhuislandschap niet optimaal werden aangewend. De precaire financiële toestand van een aantal ziekenhuizen zou ook niet eenvoudigweg worden opgelost door nog méér publieke middelen in de ziekenhuizen te investeren’, klinkt het.

De Belfius-cijfers bevestigen volgens de minister de toenmalige vrees: de rentabiliteit van de ziekenhuizen wordt jaar na jaar zwakker. ‘Het was dus exact om die redenen dat ik in de lente van 2015 een plan voor fundamentele hervormingen van de sector heb voorgelegd’, zegt De Block. ‘Om de ziekenhuissector aan te passen aan de noden van de patiënt én financieel gezond te houden, was een grondige hervorming noodzakelijk.’

De twee pijlers van dat plan zijn de netwerkvorming tussen ziekenhuizen en een meer geïntegreerde financiering. ‘Via de ziekenhuisnetwerken zorgen we ervoor dat ziekenhuizen nog veel meer en nauwer met elkaar zullen samenwerken, om op die manier de zorg voor de patiënt te verbeteren. En met de gestandaardiseerde financiering voor laagvariabele ingrepen zorgen we voor financiële duidelijkheid en transparantie.’ ‘Voor beide grote thema’s heb ik noodzakelijke stappen gezet – vaak tegen veel weerstand in’, aldus De Block. ‘Want er zijn helaas nog altijd spelers die geloven dat ze het zullen redden zonder drastische wijzigingen in de aanpak en daarbij maar al te graag enkel naar het federale overheidsbudget kijken om het probleem op te lossen.’ (