Vervlogen voorbeelden

In de debatten over immigratie en integratie wordt de laatste jaren gezocht naar een vorm van Europese islam, euro-islam of een islam met een Europees stempel. Daaruit blijkt de wens om te komen tot een liberale uitleg van de Koran, weg van de agressieffundamentalistische stromingen die je in het Nabije Oosten en Noord-Afrika hoort uitschreeuwen, en waarvan beangstigende slierten onze contreien bereiken. Ze bezorgen ook goedwillende burgers koude rillingen.

Oproepen van politici en wetenschappers om gemeenschappelijke doelen na te streven, zijn aan dovemansoren gericht. Verwonderlijk is dat niet omdat ze meestal geen rekening houden met hardnekkige religieuze tradities. Daarvan bestaat een treffend historisch voorbeeld. In islamitisch Spanje, Al-Andalus genoemd, permitteerden de Moren zich in de 10de eeuw wijn en andere genotmiddelen, die de meeste moslims vandaag de dag volstrekt afwijzen. Meer dan waar elders werd in Moors Spanje geprobeerd de radicaalste dogma’s te liberaliseren, zoals de tweederangspositie van vrouwen en het verketteren van andere religies. Heel lang konden ook Joden betrekkelijk hun gang gaan, genoten wettelijke bescherming.

Deze vroege ‘Europese islam’ bracht een ongekende culturele bloei, die uiteindelijk geen stand hield tussen de islamitischfundamentalistische Berbers in het zuiden en de christenen in het noorden. Waarbij niet meehielp dat de Spaanse Moren zelf steeds reactionairder werden. Dat afwijzen van moderniteit, van verlichting zoals in Al-Andalus, liep op een catastrofe uit, zoals deze terugslag ook vandaag de dag contraproductief uitpakt.