Jan Braet kijkt naar kunst en het leven, in bloei en verval, zoals de rozen. Deze week de expo Draken in het Gentse STAM.
In een verzengende vuurgloed kwamen ze gekropen uit beenharde eieren, kostbaarder dan edelstenen, en weldra gedroegen ze zich als kleine huisdieren van een bijzondere soort. Ik, die ze als kind niet te pruimen vond, accepteerde op mijn oude dag plots de draken die in Game of Thrones bij prinses Daenerys op schoot kwamen zitten. Zo heul ik ongewild mee met een jong publiek dat niet alleen de Thrones-boeken en tv-reeks verslindt, maar ook films als Smaug, Toothless of Vermithrax Pejorative, naast voldoende games om elke dag slaperig op school te verschijnen.
Deze uit onmogelijke lichaamsdelen opgetrokken fabeldieren verdienen respect voor de manier waarop ze al ruim voor de christelijke jaartelling de verbeelding van de mensheid aan de gang hielden. Gent is bij god niet de enige plek waar sinds de middeleeuwen een draak vanaf het Belfort de burgervrijheden bewaakt, maar het stadsmuseum STAM maakt het verschil met een expo die draken van overal tot op het laatste bot ontleedt, zonder zich overdreven kinderachtig op te stellen.
Echt wetenschappelijk is de onderneming niet, daarvoor zitten er te veel ongerijmdheden in het onderwerp. Maar er is een streven naar volledigheid merkbaar dat precies bewijst waarom draken spotten met de wetenschap: soms hebben ze zeven koppen, dan weer twee of negen, hier waren het ooit grote slangen, daar eerder nijlpaarden of krokodillen, ze hadden veren vleugels of vleermuisachtige vliezen, spuwden vuur of versmachtten hun tegenstander met hun staart: het is allemaal aangetroffen op beelden en documenten, op vazen en schilderijen, op torens en kantelen.
Elk mens met een beetje frivole fantasie creëert zijn eigen draak, een beest dat nooit kan bestaan. Noem het een vorm van onschuldig volksvermaak, maar onderschat de draagwijdte niet van de drakensymboliek waarmee religies en culturen krachten van goed en kwaad hebben voorgesteld. Het christelijke Europa in de middeleeuwen zag er vooral de duivel in, die gevallen engel, en stuurde er aartsengel Michael of Sint-Joris op af om hem te verslaan, de eerste met het zwaard, de andere met de lans.
Dat leverde soms best goede kunst op, zij het niet van het meest geloofwaardige soort: draken voeren een ongelijke strijd tegen de machtige Sint-Joris, ze zijn te klein voor hun reputatie, liggen op de grond met een doorboorde muil, en wekken eerder medelijden op dan afgrijzen. De draak die de heilige Margaretha moet opeten, bijt zo moedeloos in een stuk van haar kleed, dat het op voorhand vaststaat dat hij niet opgewassen is tegen zijn taak.
Aziëkenners hadden het al langer in de gaten, en ook ik had het kunnen weten als ik mij wat beter had verdiept in de performance waarmee de Chinese kunstenaar Cai Guo Qiang in 1996 de expo De Rode Poort in het SMAK opende: de draak is een positieve held. Cai stak de Dragon Skeleton, die hij op een muur had gekleefd, feestelijk in brand. Zo houden Chinezen immers de boze geesten buiten, of dwingen ze geluk af, rijkdom en vruchtbaarheid. Het STAM illustreert dat met rolschilderijen, paradekostuums, vazen en een papieren Dragon in Progress van Ai Weiwei, hoog tegen de zoldering.
De menselijke verbeelding is niet zo origineel, ze ontleent veel aan de natuur. De Gentse universiteit stuurde fauna op sterk water naar de expo, van bevallige ‘vliegende draakjes’ tot veeleer vreesaanjagende varanen. Het dier dat het dichtst de vuurspuwende functie van een draak benadert, is onooglijk. De bombardeerkever kan, als hij het niet naar zijn zin heeft, explosies in zijn achterwerk realiseren.
Tot 28/5 in het STAM, Godshuizenlaan 2, Gent
Door Jan Braet
De bombardeerkever kan, als hij het niet naar zijn zin heeft, explosies in zijn achterwerk realiseren.
