‘Mensen in nood negeren, dat is Europa niet’, zei Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker in zijn State of the Union voor het Europees Parlement. De vluchtelingen worden niet langer genegeerd. Maar of Juncker daar blij mee zal zijn, is zeer de vraag: het debat wordt populistisch, met ranzige trekjes. De twijfel groeit of al die vluchtelingen werk zullen vinden, en dan is het maar een kleine stap om te beweren dat ze onze sociale zekerheid zullen ondergraven. Bovendien wordt na de gebeurtenissen in Keulen, waar op oudejaarsnacht honderden vrouwen werden aangerand, steeds luider de vraag gesteld of de vluchtelingen wel onze waarden en normen willen aanvaarden. Sommigen vragen zich af hoe we de ‘islamisering’ een halt kunnen toeroepen. Jarenlang hebben we de ogen gesloten voor het vluchtelingenprobleem. Daar betalen we nu de tol voor.

Vorig jaar kwamen er 1 miljoen vluchtelingen naar de Europese Unie, en volgens de Europese Commissie mogen er we tegen 2060 nog 55 miljoen verwachten. Dat is vijf keer de hele bevolking van België. Vorig jaar besliste het Belgische Commissariaat-Generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen in 61 procent van de dossiers dat de asielzoeker inderdaad bescherming nodig had. Het gaat om 10.783 mensen en de minderjarige kinderen die ze vergezellen. Het merendeel van de asielzoekers kwam uit conflictgebieden zoals Irak (22 procent), Syrië (21 procent) en Afghanistan (20 procent). Niets wijst erop dat hun aantal zal afnemen, integendeel.

De werkgevers reageerden opmerkelijk enthousiast op de vluchtelingstroom. Toen duizenden asielzoekers deze zomer moesten zien te overleven op het Maximiliaanplein in Brussel plaatste Unizo een tentje om hen te informeren over hoe ze een zaak moesten beginnen of werk konden vinden. Het VBO en Voka lieten geen kans voorbijgaan om te benadrukken dat de vluchtelingen welkom waren. Dat staat in schril contrast met de stilte bij de vakbonden. Zij misten de kans om zich solidair te tonen met mensen op de vlucht voor oorlog en geweld.

Jan Smets, gouverneur bij de Nationale Bank, verklaarde dat bedrijven de vluchtelingen ‘hard nodig zouden hebben’ als antwoord op de vergrijzing van de autochtone Belgen. De reactie van N-VA-voorzitter Bart De Wever liet niet lang op zich wachten: ‘Zeggen dat je de vluchtelingen nodig hebt, is liegen.’ Zo’n welles-nietesspel tussen mensen met grote verantwoordelijkheden zorgt alleen maar voor verwarring. Er is geen nood aan kreten, wel aan argumenten.

Uit eerdere studies over de integratie van vluchtelingen op de arbeidsmarkt, bijvoorbeeld van Johan Wets (KU Leuven) en Andrea Rea (ULB), blijkt dat vluchtelingen makkelijker werk vinden als hun taallessen Nederlands worden aangeboden. Daar hamerde Voka-voorzitter Paul Kumpen ook op tijdens zijn nieuwjaarsspeech: ‘Vlaanderen moet inzetten op de opleiding en vorming van die mensen, zodat de bedrijven hen kunnen aanwerven. Maar ook bedrijven moeten projecten opzetten om ze maximaal kansen te bieden, zodat ze zich kunnen ontplooien.’ Dat is de uitdaging waar we voor staan. We kunnen daar niet meer van wegvluchten.

Ondertussen groeit het verzet tegen wat ‘de islamisering van het Avondland’ wordt genoemd. Het is nog niet helemaal duidelijk wie de massale aanrandingen in Keulen pleegde, maar daar heeft een anti-islambeweging zoals Pegida niet op gewacht om de vluchtelingen met de vinger te wijzen. De daders, wie het ook zijn, moeten worden gestraft. De principes van onze rechtsstaat gelden voor iedereen. Maar de veralgemening die sommige populistische politici vandaag maken, voedt de onverdraagzaamheid en het extremisme. Zwart-witdenken verziekt de moeilijke situatie nog meer.

De Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb zei onlangs wat hij onder integratie verstaat: deelnemen aan cultuur, werk en onderwijs, en het aanvaarden van de collectieve vrijheden en de grondwet. Daarom is het zinvol dat er naast de taallessen ook cursussen over onze zeden en gewoonten, normen en waarden worden georganiseerd. En laten we niet naïef zijn: de culturele integratie van de vluchtelingen zal net als hun economische inburgering meer dan een generatie tijd en heel veel geld vragen. Het zal een aanhoudende inspanning vergen van iedereen, Vlamingen én asielzoekers. En vooral moed en koelbloedigheid. Die zijn vandaag bij sommigen ver te zoeken.

EWALD PIRONET is senior writer van Knack.

Het debat wordt populistisch, met ranzige trekjes.