In China komt de economische groeispurt tot een einde en de Communistische Partij zoekt een manier om de gunst van het volk te behouden. Na veertig jaar economische hervorming profileert Xi Jinping zich als de man van het volk, en wordt rijkdom opnieuw taboe.
De kans is groot dat u deze zomer iets opving over een Chinese filmster die spoorloos verdwenen was. Fan Bingbing is in het Westen amper bekend, tenzij onder fans van comics, maar in China maken 62 miljoen volgers op weibo(het Chinese Twitter, nvdr.) haar een van China’s meest invloedrijke beroemdheden. Fan was sinds eind juni niet meer in het openbaar leven gespot, en tegen augustus was haar verdwijning wereldnieuws.
De Nationale Commissie voor Toezicht van Xi Jinping heeft de bevoegdheid om publieke figuren voor onbepaalde tijd vast te houden in geheime detentiecentra.
Dubbele contracten
In mei kwam Fan in opspraak toen ze beschuldigd werd van fraude via het yin-yangsysteem, waarbij een filmstudio twee contracten opstelt: eentje voor de filmster zelf, en eentje met een lager loon om aan de belastingdienst te tonen. De zweem van fraude hing al langer rond de filmindustrie, maar de beschuldiging aan het adres van China’s lieveling leidde tot een storm op sociale media, en de overheid kon niet achterblijven.
In juni begon de belastingdienst een onderzoek naar yin-yangcontracten en werd besloten dat de vergoeding voor hoofdrolspelers maximum 30% van het filmbudget mag bedragen. In augustus werd een einde gemaakt aan het gunstige belastingklimaat voor productiehuizen. Voor filmsterren schoot de verschuldigde belasting meteen op van zo’n 7% naar 42%.
Geheime cel
Fan zelf verdween eind juni, en waarnemers vermoeden dat ze gearresteerd werd door de Nationale Commissie voor Toezicht (NCT). Dit nieuwe overheidsorgaan, opgericht in maart dit jaar, is het nieuwe paradepaardje van president Xi Jinping en kadert in zijn strijd tegen corruptie. Volgens een recent rapport heeft de NCT de bevoegdheid om publieke figuren voor onbepaalde tijd vast te houden in geheime detentiecentra. Wie vastzit in een cel van de NCT verliest elk recht op juridische bijstand of contact met de buitenwereld.
Fan Bingbing werd een tijdje geleden vrijgelaten, nadat bekend werd dat ze zo’n €130 miljoen aan boetes moet betalen. Maar intussen heeft de NCT een nieuw slachtoffer gevonden: de voormalige topman van Interpol (een internationale organisatie die zich bezighoudt met het ondersteunen van politieorganisaties, nvdr.), Meng Hongwei, niet meer gezien sinds hij op 29 september op een vliegtuig naar China stapte.
Tijgers en Krokodillen
Meng Hongwei en Fan Bingbing zijn de laatste in een reeks controversiële arrestaties in China. Toen Xi Jinping aan de macht kwam, begon hij een campagne tegen corrupte ambtenaren, de zogenaamde ‘Tijgers en Vliegen’. Bekende Tijgers zijn de voormalige nummer 3 in China, Zhou Yongkang, en de ‘internettsaar’ Lu Wei.
In 2017 zette hij een stap verder, en volgde een reeks arrestaties van de zogenaamde ‘Financiële Krokodillen‘, Chinese bedrijven die mega-investeringen doen in buitenlandse bedrijven, en daarbij het risico lopen binnenlandse leningen niet te kunnen aflossen.
Wang Jianlinvan Wanda Group (kocht Legendary Entertainment in 2016) en GuoGuangchang van Fosun (kocht ‘Club Med’ en ‘Cirque du Soleil’) moesten reeds grote investeringen opgeven; Wu Xiaohuovan Anbang (kocht Waldorf Astoria in 2014) zit de komende achttien jaar in de cel; en Xiao Jianhuavan Tomorrow Group wacht momenteel in een cel op zijn rechtszaak, na zijn ontvoering vanuit een hotel in Hong Kong.
De Communistische Partij zoekt een nieuwe bestaansreden.
Er bestaan wilde speculaties over de precieze reden waarom Xi Jinping het nodig vindt zo’n indrukwekkende lijst van publieke figuren door het slijk te halen. Mogelijke verklaringen gaan van persoonlijke vendetta’s tot geldingsdrang, maar een mogelijke motivatie gaat vaak onderbelicht. De Communistische Partij zoekt een nieuwe bestaansreden.
Een nieuw contract
In een interview met de Financial Times in 2013, vertelde macro-econoom Mao Yushi over de grootste angst van de Communistische Partij. ‘In de voorbije tweehonderd jaar zijn het enkel de laatste dertig waarin we geen oorlog, hongersnood of massale vervolging leden. Een periode waarin onze levens enkel beter en beter werden. De legitimering van het regime komt voornamelijk van het succes van de economische hervormingen, maar de verwachtingen liggen nu heel hoog.’
In de beginjaren van de Volksrepubliek China had de Communistische Partij twee manieren om de macht te behouden: repressie en ideologie. Mao Zedong had de hearts and minds van het Chinese volk gewonnen met Marxistische passie, en wie niet in de pas wou lopen werd hard aangepakt.
Maar toen dat de charismatische figuur Mao permanent in een mausoleum in Beijing kwam te liggen, had de Partij een probleem. Hoe zou het voorkomen dat het volk inspraak zou eisen in het bestuur van het land? De oplossing van Mao’s opvolger Deng Xiaoping was simpel: zolang de levenskwaliteit jaar na jaar blijft stijgen, zal het volk geen reden zien om te protesteren.
Het idee dat de Communistische Partij de macht behoudt door de democratische verlangens van de bevolking ‘af te kopen’ met economische vooruitgang, heet ‘prestatie legitimering’ (performance legitimacy), en het betekent dat de Partij alles te verliezen heeft bij een eventuele economische stagnatie.
‘De Communistische Partij wil de economische groei bewaren, want stagnatie kan het einde betekenen voor hen,’ zegt Dr. Konstantinos Tsimonis van King’s College in Londen. ‘Het moment dat China een wezenlijke financiële crisis meemaakt, zullen de dagen van de Partij geteld zijn.’
In de laatste tien jaar komt de extreem snelle economische groei in China langzaam tot een einde. Het economische wonder in China was het gevolg van een aantal factoren, zoals de plattelandsvlucht en liberalisatie, maar die effecten zijn intussen uitgespeeld. Sinds 2012 woont de meerderheid van de bevolking in een stad, en dankzij de eenkindpolitiek piekte de actieve bevolking in datzelfde jaar.
Het moment dat China een wezenlijke financiële crisis meemaakt, zullen de dagen van de Partij geteld zijn.
‘Dus probeert de Partij een nieuwe positie te vinden in de maatschappij, om zichzelf te redden,’ zegt Dr. Tsimonis. ‘Ze weten dat de economie niet altijd te controleren valt, een crisis of zelfs stagnatie zijn moeilijk af te wenden. De Partij zoekt nu naar andere manieren om de steun van het volk niet te verliezen.’
Anca Ciorasteanu, onderzoeksstudent aan King’s College, valt hem bij, ‘We zien een verschuiving van een economische naar een ideologische legitimering. Om de Partij sterk te houden proberen ze onder de bevolking een gevoel van gemeenschappelijke waarden te creëren.’
Terug naar af
Na een hiaat van dertig jaar grijpt de Communistische Partij terug naar een machtsbasis van repressie en ideologie. Onder Xi Jinping hebben critici het steeds moeilijker, terwijl het volk aangemoedigd wordt portretten van Xi op te hangen en liedjes te zingen over ‘Nonkel Xi‘.
‘Terwijl China in economische zin al lang niet meer communistisch is, vinden Marxistische slogans opnieuw hun weg in Chinese klaslokalen,’ zegt Anca Ciorasteanu.
Ondernemerschap wordt nog steeds aangemoedigd, om de invloedrijke zakenwereld niet tegen de borst te stuiten, maar rijkdom mag niet meer tentoongespreid worden. Inkomensongelijkheid groeit, maar wordt minder zichtbaar. Op die manier kan de Partij de schijn ophouden dat het aan de kant van de kleine man staat, het ‘wij’ van de arbeider tegen het ‘zij’ van de bourgeoisie.
‘Onder Xi’s voorganger Hu Jintao kwamen ambtenaren en publieke figuren naar conferenties met chique horloges en in dure auto’s. Het was bijna zoals een gala,’ zegt Dr. Tsimonis. ‘Dat is nu helemaal gestopt. Nu komen ze allemaal in die witte hemdjes en zwarte broeken, het uniform van de ambtenaar.’
Kippen en apen
Wie die grenzen vandaag overtreedt, wordt hard aangepakt door de Partij. Een Chinees spreekwoord kent ongeziene populariteit: ‘Een kip doden om de apen af te schrikken‘ beschrijft wat Fan Bingbing is overkomen. Na haar vrijlating publiceerde Fan een bericht op sociale media: ‘Als publiek figuur moet ik de wet volgen en een voorbeeld zijn voor de samenleving. Zonder het goed beleid van de Partij en de staat, en zonder de liefde van het volk, zou er geen Fan Bingbing zijn.’
Voor de Communistische Partij is het van levensbelang dat onder het Chinese volk geen gevoel van onrechtvaardigheid broedt. Als de groei van de levensstandaard werkelijk gaat stagneren, gaan de superrijken niet meer als voorbeelden voor ambitie dienen, maar als voorbeelden van corruptie. Ter voorbereiding van die ommezwaai moet de Communistische Partij opnieuw gezien worden als een volkspartij, die China ook in barre tijden met een moreel kompas kan leiden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
