Met het proces tegen de Catalaanse leiders staat de reputatie van de Spaanse rechtsstaat op het spel. ‘We willen erop toezien dat de beklaagden een eerlijk proces krijgen’, zegt Wies De Graeve, directeur van AI Vlaanderen.
Het proces voor het het Spaanse Hooggerechtshof tegen twaalf Catalaanse politici en leiders, dat op 12 februari begon, belooft maanden te duren. Tegen de beklaagden worden straffen tussen de 7 en de 25 jaar gevorderd wegens rebellie, opruiing en misbruik van publieke middelen. Het proces wordt wereldwijd gezien als een testcase voor Spanje als volwassen rechtsstaat met een onafhankelijke justitie. Dat alle zittingen live worden uitgezonden, is geen toeval. Evenmin toeval: Amnesty International stuurt een waarnemer naar het proces. ‘We volgen de situatie in Catalonië al lang op de voet’, zegt Wies De Graeve, directeur van AI Vlaanderen. ‘We hebben het buitensporige politiegeweld op 1 oktober 2017, de dag van het onafhankelijkheidsreferendum, veroordeeld. Bij de aanklachten van rebellie hebben we onmiddellijk vragen gesteld. We willen er nu op toezien dat de beklaagden een eerlijk proces krijgen, conform het internationale recht en de mensenrechten.’
De aanklachten en de voorlopige hechtenis van “de twee Jordi’s” zijn buiten proportie.
Toch communiceert Amnesty International veeleer terughoudend over deze zaak. Jullie beschouwen de beklaagden niet als gewetensgevangenen. Waarom niet?
Wies De Graeve: Omdat we een scherp omlijnde en wereldwijd geldige definitie van ‘gewetensgevangene’ hanteren. Een zuiver voorbeeld is Raif Badawi, de Saudische blogger die tot 10 jaar cel en 1000 zweepslagen werd veroordeeld. In het internationale recht is er geen enkele grond om het verspreiden van een mening als een crimineel feit te beschouwen. Vergelijk dat me de situatie van Jordi Sanchez en Jodi Cuixart, de burgeractivisten die samen met de Catalaanse politici terechtstaan. Ze worden vervolgd omdat ze tijdens een door henzelf georganiseerde betoging de politie zouden hebben belemmerd een openbaar gebouw te doorzoeken. We spreken ons niet uit over die feiten, maar het belemmeren van openbareordediensten kan wel als een strafrechtelijk feit worden gezien, en niet alleen in Spanje. Los daarvan vinden we in het geval van ‘de twee Jordi’s’ dat zowel de aanklachten als de voorlopige hechtenis buitenproportioneel zijn. We hebben aangedrongen op hun onmiddellijke vrijlating.
Waarom eisen jullie dat niet voor de vervolgde politici?
De Graeve: Voor beide categorieën geldt dat we de aanklacht wegens rebellie buiten proportie vinden. Toch is er een verschil: het Grondwettelijk Hof heeft in september 2017 geoordeeld dat het organiseren van een referendum over Catalaanse onafhankelijkheid ongrondwettelijk is. Als politici desalniettemin doorgaan met dat referendum, met inzet van publieke middelen, dan heeft de Spaanse justitie het recht om te onderzoeken of die politici daarmee een misdrijf hebben gepleegd. We vinden in het internationaal recht geen handvatten om de beslissing van het Grondwettelijk Hof in twijfel te trekken. Evenmin is het ‘recht op zelfbeschikking der volkeren’ voldoende duidelijk om ermee aan de slag te gaan. Of de beklaagden daarvoor in voorlopige hechtenis blijven, dat is een afweging van de Spaanse justitie. Amnesty International heeft wel opgeroepen om alternatieven te overwegen, en we hebben kritiek geuit op het feit dat de verdachten ver van hun familie werden opgesloten.
Dit artikel verschijnt woensdag 13 februari in Knack.
