‘De gele hesjes pikken de hypocrisie niet meer, niet van rechts en niet van links’

‘Als Macron hier geen antwoord op vindt, dan staat zijn partij een verpletterend verlies te wachten bij de Europese verkiezingen in mei volgend jaar’, meent Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck.

‘Suïcidaal’: dat zijn de Fransen als ze niet luisteren naar de demonstranten van vorige week. Dat zei de Franse filosoof Bernard-Henri Lévy in een reactie op de betogingen van de ‘gele hesjes’, die zowel Frankrijk als Wallonië in hun greep houden. Als de politiek die boze burgers negeert, dan is de staat in levensgevaar, vindt de wijsgeer die naam maakte met zijn kritiek op het marxisme. In zijn korte essay schrikt hij er niet voor terug om de rellen te vergelijken met de dagen van de Franse Revolutie.

Franse filosofen grijpen geregeld naar bombastische uitdrukkingen en overhaaste historische parallellen, maar ook de Franse president Emmanuel Macron heeft ondertussen begrepen dat alle lichten op rood staan in zijn land, al spreekt hij vooral schande van de gewelddaden van de betogers. Het aantal demonstranten mag dan geleidelijk aan teruglopen, er is geen twijfel over mogelijk: dit is ernstig. Als Macron hier geen antwoord op vindt, dan staat zijn partij een verpletterend verlies te wachten bij de Europese verkiezingen in mei volgend jaar. En dan dreigen de Fransen nog sneller in een van de twee kampen te belanden die elkaar naar het leven staan: kiezers met begrip voor de eisen van de ‘gele hesjes’ en burgers die diezelfde demonstranten ‘ ploucs’ noemen, ‘boerenlullen’ of hufters van het platteland.

De gele hesjes pikken de hypocrisie niet meer, niet van rechts en niet van links.

De beweging van de ‘gele hesjes’ wordt gedragen door burgers die protesteren tegen de dieselprijzen, die zowel in België als in Frankrijk door accijnzen fel de hoogte zijn ingeschoten. Veelal zijn het mensen uit de lagere middenklasse met het water aan de lippen, die ver van de stad wonen en hun auto nodig hebben om naar hun karig betaalde werk te rijden. De gedecentraliseerde en weinig hiërarchisch georganiseerde protesten (zie ook Occupy Wall Street of de Indignados van enkele jaren terug) hebben in Frankrijk al tot twee doden en honderden gewonden geleid. Ook in België sneuvelen etalages, worden vuurpijlen afgeschoten bij brandstofdepots en moet de politie zich verweren tegen brandbommen.

In het verzet tegen de dieselprijzen komen twee lontjes samen in dezelfde staaf dynamiet. Er is de verontwaardiging van de 99% tegen de 1% vanwege de ongelijke verdeling van de rijkdom, vanwege de voordelen voor de multinationals (Total, bijvoorbeeld) en vanwege de lineaire belastingen op de brandstof. Die wegen proportioneel veel zwaarder door voor een alleenstaande moeder met een inkomen van 1400 euro dan voor een manager uit het middenkader met een bedrijfswagen. Daarbovenop komt de razernij van de gele hesjes tegen de groene, goedbetaalde en kosmopolitische elite, die op de politiek incorrecte boerenpummels neerkijkt en ecologische maatregelen door hun strot ramt, zonder eerst voor goed en betaalbaar openbaar vervoer te zorgen. Kerosine, de brandstof van de kosmopoliet, blijft onbelast. Maar diesel is ondertussen een fiscale jackpot, vermomd als een ethische imperatief: gij zult niet vervuilen, tenzij gij tot de jetset behoort. De gele hesjes pikken de hypocrisie niet meer, niet van rechts en niet van links. Het maakt hen ongrijpbaar en authentiek.

Wanneer de goede woede – de verontwaardiging van de ‘pummels’ – niet wordt gehoord, dan kan die na verloop van tijd verzuren tot ressentiment.

Bernard Henri-Lévy zou zichzelf niet zijn als hij niet tegelijk had gewaarschuwd voor de ontsporing van de rellen. Zeker de laatste dagen haalt hij heftiger uit naar de relmakers en zet hij zich volledig achter president Macron. Het lijdt weinig twijfel dat er zich steeds meer hooligans onder de demonstranten mengen, met veel vernietigingsdrang, maar zonder politieke agenda. Ook in eigen land heeft minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon gewaarschuwd tegen de ‘anarchisten’.

Met verwijzing naar de Franse filosoof René Descartes maakt Lévy in zijn essay een nuttig verschil tussen de ‘goede colère’, of verontwaardiging (kortstondig, gebaseerd op liefde en empathie, en verheffend) en het ressentiment (langdurig, gebaseerd op de haat voor de ander (en zichzelf) en destructief). Zonder twijfel tiert het ressentiment vandaag welig, ook bij sommige hesjes. Maar wat Lévy niet schijnt te beseffen, is dat het tweede al eens uit het eerste kan voortvloeien. Wanneer de goede woede – de verontwaardiging van de ‘pummels’ – niet wordt gehoord, dan kan die na verloop van tijd verzuren tot ressentiment. Het is van het grootste belang om dat niet te laten gebeuren. In die zin zou de verontwaardiging van de gele hesjes veronachtzamen inderdaad ‘suïcidaal’ zijn. Als Macron half de Jupiter is die hij zelf denkt te zijn, moet hij onmiddellijk de straat op en luisteren.