Migratie: een luxe die de meeste burgers in Afrika niet kennen

Jongeren in Sudan komen op straat uit protest tegen het bewind van Omar al-Bashir. © BelgaImage

‘Wij, Europeanen, zijn ons nog niet half bewust van de waarde van onze politieke vrijheid’, schrijft Jonathan Holslag, professor internationale betrekkingen aan de VUB.

De vlam van de vrijheid dooft dezer dagen in het Avondland en gloeit op in Afrika. Terwijl mensen bij ons mopperen dat onze democratie verlamt en vertraagt, en dat ze het financieel te lastig hebben om zich zorgen te maken over politieke waarden, zie je in heel Afrika jongeren op de bres springen. Jongeren die vaak nog geen fractie van onze rijkdom en rechten bezitten, jongeren voor wie het leven in het teken staat van een hoger doel, én die bereid zijn er hun frisse en onvoltooide leven voor te geven.

Onlangs zat ik met ingehouden adem te luisteren naar een verhaal op Arte over Luc Nkulula, een Congolese activist, vier jaar jonger dan ik, die strijd leverde voor vrije verkiezingen in zijn land. In de zomer van 2018 kwam hij om bij een verdachte brand. ‘Ja, we zijn bang’, getuigde hij. ‘Maar er zijn zaken die we niet mogen opgeven, zoals onze vrijheid, onze rechten, onze verworvenheden en onze toekomst. Vandaag lijkt het alsof de jongeren hier niet meer mogen dromen, alsof onze omgeving ons niet de ruimte geeft om onze dromen na te jagen. Dus, ja, we zijn bang. Maar onze mond houden omdat we bang zijn? Dat nooit.’

Terwijl mensen bij ons mopperen dat onze democratie verlamt en vertraagt, zie je in heel Afrika jongeren op de bres springen.

Ook elders kwamen jongeren op straat. In Guinee uit protest tegen het uitblijven van lokale verkiezingsuitslagen, in Sudan tegen het bewind van Omar al-Bashir, in Togo voor constitutionele hervormingen en een beperking van de regeerperiode van de huidige president, in Zimbabwe tegen de verkiezingsoverwinning van de stroman van Robert Mugabe en op tal van andere plaatsen. Er woedt een strijd om politieke vrijheid en democratie in Afrika, maar ook een strijd tégen corrupte leiders die tijdens de voorbije jaren van groei de winst vooral naar hun clan trokken en de bevolking opzadelden met miljarden aan schulden.

Dromers en strijders zoals Luc Nkulula confronteren ons, Europeanen, met een dwingende realiteit. Dat wij ons dikwijls niet half bewust zijn van de waarde van onze politieke vrijheid. Dat de afbraak van de democratie en de vrijheid van meningsuiting doorgaans tot doel heeft uitbuiting in stand te houden en burgers hun welvaart en hun waardigheid te ontnemen. En dat als er al echte redenen bestaan om vrijheden te beknotten met het oog op pakweg de nationale veiligheid of het algemeen belang, dat algemeen belang vroeg of laat toch wordt gereduceerd tot het belang van de heersende minderheid. Het verdwijnen van de vrijheid betekent de opmars van uitbuiting en onderdrukking. We zijn ons daar dikwijls pas van bewust als het te laat is.

Kijk maar naar Hongarije, waar Viktor Orban vrijheden beknot – officieel om de nationale eenheid te bewaren en het land te beschermen tegen buitenlanders, maar dankzij zijn macht, zo rapporteerde ook het Europese Bureau voor Fraudebestrijding, familieleden en getrouwen voor miljarden euro’s aan overheidsgeld en andere voordelen toestopte. En dan maar oreren dat die kritiek alleen maar een buitenlands smeercampagne tegen Hongarije is. Zijn landgenoten weten beter. Ze kiezen met de voeten. Sinds Orban aan de macht kwam zijn 211.000 burgers, goeddeels jongeren, vertrokken. Hongarije lijkt dus meer te kampen met een vloedgolf van emigranten dan met een tsunami van immigranten.

Het is niet ondenkbaar dat de vlam van de politieke vrijheid en de democratie de komende jaren vooral brandend gehouden zal worden in Afrika.

Migratie is een luxe die de meeste burgers in Afrika niet kennen. De enige migratieoptie is vaak niet meer dan een naburige wijk. Verder kom je niet met 2 dollar per dag. En zo zitten honderden miljoenen Afrikanen gevangen in autoritaire en slecht bestuurde staten. Zij hebben maar twee keuzes: de dictatuur en al haar ontberingen ondergaan, of de dictatuur bestrijden. Het is daarom niet ondenkbaar dat de vlam van de politieke vrijheid en de democratie de komende jaren vooral brandend gehouden zal worden in Afrika.

En nee, zoals sceptische lezers zullen opmerken, het is inderdaad niet zo dat vrijheid en democratie een garantie zijn voor vooruitgang – kijk maar naar een gedegenereerde democratie als de onze. En toch. Machiavelli schreef het al: als een groot aantal mensen zich houdt aan hun recht en regels zal er meer vooruitgang worden geboekt dan wanneer één man de regels bepaalt. En dat als het recht dan toch met de voeten wordt getreden er meer kans bestaat op misbruik en geweld bij de alleenheerser dan bij de massa, omdat vooral de massa er de nadelen van ondervindt en dus meer gebaat is bij herstel.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content