‘Toenemende ebola-crisis in Congo stelt VN voor moeilijke keuze’

‘De uitbraak van ebola in Congo is in sneltempo een internationaal probleem aan het worden’, schrijft Mark Eccleston-Turner, deskundige Internationaal Recht aan de Universiteit van Keele. ‘De druk op de VN zal toenemen om gezondheidswerkers in de regio te beveiligen, en daarvoor zullen blauwhelmen nodig zijn.’

Nu er al 280 doden zijn geteld en 489 mensen gediagnosticeerd zijn met ebola, is de uitbraak in Congo officieel de tweede grootste in de geschiedenis (maar ze verbleekt nog altijd bij de uitbraak in 2014 in West-Afrika). Hoewel de Democratische Republiek Congo een goede reputatie heeft in de omgang met dergelijke uitbraken, gooit het geweld in de uitbraakregio deze keer roet in het eten.

Gezondheidswerkers worden aangevallen, vaccinatiecampagnes gestopt en recent nog werden medewerkers van het Amerikaanse Centers for Disease Control en Prevention teruggeroepen uit een uitbraakzone uit veiligheidsoverwegingen. Desondanks heeft Congo met MONUSCO de grootste VN-vredesmacht.

Toenemende ebola-crisis in Congo stelt VN voor moeilijke keuze.

De VN-Veiligheidsraad erkende de precaire situatie in de DRC in resolutie 2439 LLL, en riep op tot een einde van het geweld zodat humanitaire groepen betere toegang krijgen tot de regio. In 2014 keurde de VN-Veiligheidsraad ook al een resolutie goed omtrent de West-Afrikaanse uitbraak. Het was de eerste en enige keer dat de raad een gezondheidsthema erkende als een bedreiging voor de vrede en stabiliteit in de wereld. De resolutie leidde niet tot een militaire interventie, maar het was wel een grote steun voor de campagne tegen de ziekte in West-Afrika.

De veiligheidsraad pleitte voor meer middelen en acties, en de internationale gemeenschap beantwoordde die vraag prompt .

Maar dit keer is het antwoord van de Veiligheidsraad veel zwakker. De resolutie veroordeelt de dood van gezondheidswerkers, roept de partijen op de wapens neer te leggen (maar die negeerden de oproep) en roept de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) op om zijn leiderschapsrol te blijven spelen. Maar veel meer doet de resolutie niet.

Nu het geweld aanhoudt, het dodental blijft stijgen en de internationale experts zich terugtrekken, neemt de druk op de Veiligheidsraad toe om zich opnieuw uit te spreken over dit probleem, en dan met een meer krachtig signaal. Maar hoe moet dat eruit zien?

Geen makkelijke opties

Eén optie is dat de Veiligheidsraad niets doet. Het kan het conflict als een verantwoordelijkheid van de Congolese regering en ebola als verantwoordelijkheid van de WHO en gezondheidsorganisaties zien. Het mandaat van de blauwhelmen blijft beperkt tot traditionele vredesoperaties. Maar gezien de escalerende situatie lijkt dat onwaarschijnlijk.

Zonder garanties op vrede en veiligheid op het terrein is de kans klein dat de internationale gemeenschap mensen en materieel naar het gebied stuurt.

Een andere optie is dat er een nieuwe resolutie wordt uitgewerkt, die de gezondheidscrisis deze keer duidelijk linkt aan het geweld in de DRC. Die resolutie moet sterker taalgebruik hanteren om een einde aan het geweld te bepleiten en de internationale respons inspireren om de uitbraak te stoppen. Een sterkere resolutie zou het belang van het probleem benadrukken en internationale aandacht en middelen genereren in de strijd tegen ebola. Maar, zonder garanties op vrede en veiligheid op het terrein is de kans klein dat de internationale gemeenschap mensen en materieel naar het gebied stuurt.

Uitgebreide rol

Een meer waarschijnlijke optie is dat de rol van de blauwhelmen in de regio wordt uitgebreid naar actievere bescherming van gezondheidswerkers, zodat die op een veilige manier hun werk kunnen doen. Hoewel de Veiligheidsraad de laatste tijd steeds minder geneigd is militair geleide vredesoperaties goed te keuren, is de kans nu groter omdat er al een vredesmacht aanwezig is in de DRC.

Zo zouden de MONUSCO-blauwhelmen een veiligheidscorridor kunnen creëren, waarbij de blauwhelmen enkel tussenbeide zouden komen als de strijdende partijen die corridor betreden. Dat gebeurde eerder al in het conflict tussen Irak en Koeweit, zodat water en hulpgoederen naar de burgers in de corridor gebracht konden worden.

Een veiligheidszone instellen rond het ebolagebied zou gezondheidswerkers in staat stellen om hun werk veilig uit te voeren en kan mer internationale hulp op gang brengen in een regio waar die zo broodnodig is. Hoewel er terecht veel kritiek is op vredesmissies, is het misschien de enige optie naarmate de situatie in de DRC ernstiger wordt.