Uitzonderlijk DNA van witte haai beschermt de mens mogelijk tegen kanker

Bevat het DNA van de mensenhaai het geheim voor een middel tegen kanker en ouderdomsziektes bij de mens? Wetenschappers denken van wel.

Wetenschappers van de Save Our Seas Foundation Shark Research Centre van de Nova Southeastern University in Florida hebben het volledige genoom van de witte haai of mensenhaai (Carcharodon carcharias) in kaart gebracht. En dat leverde enkele opmerkelijke vaststellingen op.

Het genoom is anderhalf keer groter dan bij de mens, wat betekent dat er momenteel dingen gecodeerd zijn bij de mensenhaai die de mens voorlopig nog niet kan.

Bovendien vertoont het DNA mutaties die het evolutionaire succes van het iconische dier kunnen verklaren. Dat biedt zonder meer mogelijkheden voor de mens. De haai, die tot zes meter lang kan worden en zo’n drie ton kan wegen, leeft immers al 400 miljoen jaar op onze planeet (de mens verscheen zo’n 300.000 jaar geleden) en dat is allemaal te danken aan het feit dat zijn DNA beter bestand is tegen schade.

De wetenschappers, die hun bevindingen in het vakblad Proceedings of the National Academy of Sciences neerschreven, ontdekten dat dankzij zijn genen de mensenhaai beter beschermd is tegen ziekte, hun wonden sneller genezen en hij een hogere weerstand heeft tegen kanker en ouderdomsziektes.

Mensenhaaien kunnen ook hun eigen DNA herstellen, iets wat de mens niet kan. Het zijn net die onstabiele genen die de mens kwetsbaar maken voor ouderdomsgerelateerde ziektes en kanker. ‘We hebben ontdekt dat de natuur slimme strategieën heeft ontwikkeld om de stabiliteit in het genoom van deze grote, langlevende haaien te behouden’, zegt Mahmood Shivji, een van de auteurs van de studie.

‘We kunnen nog heel wat leren van deze evolutionaire wonderen, zoals informatie die mogelijk van pas kan komen in de strijd tegen kanker, ouderdomsziektes en wondverzorging bij de mens.’

Wetenschappers hopen de geheimen van de witte haai verder te ontrafelen om de problemen aan te pakken bij de mens die het DNA van de haai nu al kan oplossen.

Het onderzoek is mogelijk ook een stap in de richting van een meer positief beeld van één van de meest gevreesde roofdieren op deze aarde, die zijn reputatie grotendeels te danken heeft aan de Amerikaanse blockbuster Jaws uit1975.

Ook olifanten tegen kanker

De haai is trouwens niet het enige dier dat kan bijdragen aan het kankeronderzoek bij de mens. Ook olifanten zijn op een of andere manier beschermd tegen kanker. Zo is bij de dieren slechts 4,8 procent van de gekende sterfgevallen gerelateerd aan kanker. Bij de mens ligt dat aantal tussen de 11 en 25 procent. Dat verschil is opmerkelijk omdat olifanten normaal gezien net meer kanker zouden moeten krijgen dan de mens. Olifanten hebben namelijk 100 keer meer cellen dan de mens en ze leven ook nog eens veel langer. Dat geeft heel wat cellen de mogelijkheid om bij celdeling te muteren en kwaadaardig te worden. Waarom wordt de olifant en grote zoogdieren in het algemeen minder het slachtoffer van kanker dan kleine zoogdieren?

Uit een studie, gepubliceerd in het Journal of the American Medical Association, blijkt dat Afrikaanse olifanten 20 kopieën hebben van een gen met de naam TP53 of ook ‘de hoeder van het genoom’ genoemd. Dit gen bezit de kwaliteiten om een proteïne te creëren die tumoren kan onderdrukken. De mens heeft slechts één kopie van dit gen.

Om te zien of de genen de olifanten effectief helpen in de strijd tegen kanker, verzamelden de onderzoekers witte bloedcellen van olifanten en mensen. Vervolgens stelden ze die cellen bloot aan straling die het DNA beschadigt. De onderzoekers verwachtten dat de olifantencellen met al die extra kankerbeschermende TP53-genen zichzelf sneller zouden herstellen dan de menselijke cellen, maar dat bleek niet zo te zijn.

De olifantencellen bleken net veel sneller te sterven dan de menselijke cellen. Maar dat klinkt negatiever dan dat het is. Een deel van de strategie van de TP53 is immers om de beschadigde cel zelfmoord te laten plegen zodat ze geen schadelijke mutaties meer kan doorgeven. Een dode cel kan dus geen kankercel meer worden.

Deze strategie hopen wetenschappers, net als de DNA-kracht van de witte haai, dus ook in de toekomst in te zetten bij de mens.